Хьа-мūм.

Жайна (Къуръан) охьадоссор ду /хIара/ Ша веза волчу‚ хьукам /нийса/ деш волчу Делера.

Оха ца кхоьллина стигланаш а‚ латта а‚ цу шиннан юккъехь мел дерг а бакъонца бен‚ цIе тоьхначу ханна бен. Керста хилларш шайна тийсинчу /эхартан 1азапан/ кхерамех дIа ма боьрзу.

Ахь āла: "Дийцал суна, Дела а витина, аш /шайга/ кхойкхучарех. ХIун кхоьллина цара латтах‚ я царна накъосталла ду /Делаца цхьана хIума кхолларехь/ стигланашкахь? Схьало соьга жайна хIокхул (Къуръанал) хьалха /доссийна долу/‚ я Iилманах лар, шу бакълуйш хиллехь".

Мила ву вунō тилавелла ша Дела воцучуьнга кхойкхуш волчул, шена жоп цалучуьнга къематде кхаччалц‚ уьш церан кхайкхарх (Iибадатах) гIовпал а болуш? /Вац цхьа а!/

Нах гулбича /къематдийнахь/, уьш хили царна мостагIий‚ церан Iибадатана керста.

Шайна тIехь Тхан билгала долу аяташ доьшуш, керста хиллачара элира бакъдолчух (Къуръанах), и шайга деъначул тIаьхьа: "ХIара билгала долу бозбуунчалла ду".

Я цара олу: "Цо/шегара/ кхоьллина иза?" Ахь āла: "Ас иза /Къуръан/ айса кхоьллинехьара, аш доладийр ма дац суна Делера хIумма а (шуна ницкъ кхочур бацара сох Делан Iазап духатоха, тIаккха шун дуьхьа ас хIунда кхуллу и сайгара)? Иза дика хууш ву-кх аш цунах /Къуръанах/ дуьйцург. Кхачо ю-кх Цуьнца теш хила суна а‚ шуна а юккъехь. Иза гечдийриг а ву‚ къинхетаме верг а ву".

Ахь āла: "Со хилла вац элчанех дуьххьар ваийтинарг‚ суна ца хаьа сайх хIун дийр ду а‚ шух /хIун дийр ду а/. Со тIаьхьахIутту деккъа сайга вехьеца хаийтинчунна. Со ма вац билгала волу кхерамча бен".

Ахь āла: "Аш дийцал суна /шайн хьолах/ иза /Къуръан/ Делан агIорхьара хилча, аш цунна керстаналла дина‚ ткъа Исраилан кIентех цхьаммотешалла ди и санначунна тIехь. Цо ийман диллира‚ шу курадевлира. Баккъалла а, Дāла нис ма ца до зуламе долу къам".

Цатешначара элира ийман диллнчарех: "/Иза‚ ислам дин/ дика хиллехьара, тхол хьалха цунна тIе кхиар ма бацара уьш". Шаьш цуьнца (Къуръанца) нийсачу новкъа нис ца белча‚ цара эр ду: "ХIара хьалхалера харцдерг ду".

Цул хьалха Мусан жайна/доссийра Оха/ баьчча а‚ къинхетам а хилла. ХIара жайна /ду/, бакъдеш /шел хьалха хилларш/‚ Iаьрбийн маттахь а долуш, кхерам таса зулам диначарна‚ кхаъ хилла дикачарна.

Баккъалла а, шаьш аьлларш: "Вай Кхиош-кхобург Дела ву"‚ тIаккха /Делан новкъахь/ чIагIбелларш − кхерам а хир ма бац царна /эхартахь Делан 1азапах/‚ уьш сингаттаме а хир ма бац /дуьненахь шайл бухадуьсчух/.

Уьш ялсаманин дай бу‚ цу чохь гуттар лаьттар болуш − бекхам бу /иза/ цара еш хиллачу Iамална /дуьхьал/.

Весет дина Оха адаме шен деца-ненаца дика хилар − нанас /кийрахь/ лелийна иза халонца‚ /дуьнена/ ваьккхина иза халонца. Иза /кийрахь/ лелоран а‚ /вакхорах/ къасторан а хан ткъе итт бутт бу /6-9 бутт кийрахь, йисина хан вакхош/. Ша г1еметтах1оьттича, шовзткъа шере ваьлча, цоэлира: "Везан Дела‚ аьтто белахь суна Хьан ниIматана баркалла ала‚ Ахь суна а‚ сан дена-нанна а делла долчу‚ Хьо шена реза волу дика Iамал ян а‚ тоделахь суна сан зуьрретехь /сан г1уллакхаш – нсбелахь уьш а нисчу новкъа/ а. Баккъалла а, ас тōба ди Хьоьга‚ баккъалла а, со /Далла/ муьт1ахьболчарах (бусалбанех) ву-кх".

Уьш (Абу-Бакр а и саннарш а) бу Оха шайгара къобалдеш берш шаьш йинчу Iамалах уггар хазаниг‚ Оха тидаме оьцур дац церан /кегий/ къинош‚ /уьш хир бу/ ялсаманин дайшкахь‚ /Делан/ бакъ хилла ваIда ю иза царна йина хилла йолу.

/Хьажал/ и аьлларгшен дега-нене а: "Уьффай шу шиъ‚ аш шиммо ваIда йо суна со /веллачул тIаьхьа каш чуьра/ аравоккхур ву‚ олий‚ /дукха/ тIаьхьенаш дIа ма яхна сол хьалха /царах цхьа а ца ваьлла каш чуьра ара/. Цу шиммогIо доьхуш Деле: "Ма вāла декъаза‚ ийман дилла. Баккъалла а, Делан ваIда бакъ ю". Цоолу: "ХIорш-м хьалхалерчийн туьйранаш бен дацара".

Уьш бу шайна тIехь хьалха даханчу жинийн а‚ адамийн а умматашкахь аьлла долу дошбакъхилларш. Баккъалла а, уьш хилира эшнарш.

ХIоранна ша йинчу Iамалан дарж ю. Цо бекхам бийр бу царна цара йинчу Iамалашка /хьаьжна/‚ царна зулам дийр дац.

Оцу /къемат/дийнахь цатешнарш хьалхатоттур бу жоьжахатина‚ /цаьрга эр ду маликаша/: "ДIадахийтина аш шайн диканаш (ни1маташ) шайн дуьненан дахарехь‚ цуьнца /дуьненца/ зовкх а хьегна аш. Тахана шуна бекхам бо сийсазаллин Iазапаца аш куралла ярна лаьттахь, цхьа а бакъо йоцуш‚ шу песакъ хиларна".

Хьахаве Iадийн ваша‚ цо кхерам тесира шен къомана Ахькъафехь‚ кхерам тосурш /элчанаш/ цул хьалха а хилира‚ тIаьхьа а хилира: "Аш Iибадат ма делаш Далла бен‚ баккъалла а, со кхоьру шуна сийлахь-доккхачу дийнан Iазапах"‚ аьлла.

Цара элира: "Хьо веана тхуна тхо дIахьавзадан тхан делийх. Схьадаладе айхьа тхуна хир ду бохург, хьуо бакълуьйчарах хиллехь".

Цо элира: "Баккъалла а, Iилма Далла гергахь ду‚ ас шуьга дIакхачадо со шеца ваийтинарг /и Iазап хIун ду/‚ хIетте а суна шу хета жехIал къам".

Шайна гича иза марха шайн тогIина тIе йогIуш‚ цара элира: "ХIара марха вайна догIа дахьаш ю-кх". "ХIан-хIа! Иза аш ша сихдинарг (Iазап) ду − мох бу шена чохь лазош долу Iазап долу"‚ /элира кхечара/.

"Цо дохор ду массо а хIума шен Делан омраца"‚ /элира цхьаболчара/‚ уьш Iуьйранга бевлира церан гIишлош бен гуш хIума а доцуш (Дала хIаллакбира уьш). Иштта бекхам бо Оха къинош дечу къомана.

Оха чIагIбинера уьш шу (къурайшаш) шеца чIагI цабинчуьнца‚ Оха хилийтира царна хазар а‚ гар а‚ дегнаш а. Царах кIелхьар ца даьккхира церан хазаро а‚ церан гаро а‚ церан дегнаша а хIумма а‚ уьш хилира Делан аятех ца тешаш‚ царах хьаьрчира уьш шех ца бешаш хилларг.

Оха хIаллакйира шун гонахьара ярташ‚ далийра делилш‚ уьш юхабоьрзур бацара-те.

ГIо ма ца дира царна, Дела а витина, Цунна гергахилийта шаьш лаьцна хиллачу дēлаша. ХIаъ‚ уьш дIатилира царах‚ Иза церан харцдерг а дара‚ цара харц кхуллуш хилларг а дара.

Оха хьавзира хьо волчу жинийх цхьа тоба‚ цара Къуръане ладугIу. Шаьш цигахь долуш цара /вовшашка/ элира: "Совца /ладогIа Къуръане/". И дешна даьлча, уьш дIадахара шен къомана тIе, кхерам тосуш.

Цара элира: "ХIай тхан къам! Тхуна хезира цхьа жайна‚ Мусал тIаьхьа доссийна долу шел хьалха хиллачуьнца (Тавратаца а‚ Инжилаца а) нийса догIуш долу‚ ша нисвеш долу бакъдолчунна тIе а‚ нийсачу новкъа а.

ХIай тхан къам! Жоп ло Делера кхойкхуш волчунна‚ теша цунах‚ Цо гечдийр ду шун къинош‚ шу кIелхьардохур ду лазош долчу Iазапах".

Делера кхойкхуш волчунна жоп ца луш верг − ницкъ кхочур бац цунна лаьттахь /Делан Iазапах къелхьаравала/‚ Иза воцучо Iалашбийр бац уьш. Уьш билгалчу тилар чохь бу-кх!

Царна ца го-техьа Ша стигланаш а‚ латта а кхоьллина волу Дела‚ уьш кхуллуш кIад ца велла волу‚ ницкъ кхочуш вуйла белларш денбан? ХIаъ‚ баккъалла а, Иза массо а хIуманна тIехь ницкъ кхочуш верг ву-кх.

Оцу дийнахь хьалхатоттур бу цатешнарш /жоьжахатин/ цIарна /цаьрга хоттур ду/: "Бакъ дац хIара?" /олуш/. Цара эр: "ХIаъ‚ тхан Кхиош-кхобучуьнца (дуй боу оха): бакъ ду". Цо (Дāла) элира: "Iовша шайна Iазап шаьш ца тешаш хиларна".

Собар де‚ элчанехшайгахь чIагIо хиллачара собар дарх терра‚ сих ма де царна /Iазап доссар/. Уьш тера бу‚ шайна ваIда йинарг шайна гучу дийнахь‚ дийнан цхьана сахьтехь бен /дуьненахь/ ца лаьттинчарах. /ХIара Къуръан нахе/ дIакхачор ду /хьуна тIехь/. Песакъ къам бен хIаллакдеш ду-й? /Дац –те!/