26 - The Poets - Ash-Shu`arā .
ТIа-сūн-мūм.
ХIорш билгала долчу жайнан (Къуръанан) аяташ ду.
Хьо хила мега хьуо хIаллаквеш уьш ца тешаш хиларна.
Тхуна лаахь‚ Оха доссор ду царна стиглара аят - тIаккха дуьсур ду церан легаш цунна (Делан аятана‚ делилна) муьтIахь хилла.
Цаьрга ца богIу Къинхетамболчуьнгарацхьа а керла хьехам уьш цунах дIабоьрзуш бен.
Харцбира цара /элчанаш/ - тIаьхьа богIур бу цаьрга хаам‚ уьш шех ца бешаш хилла болу.
Уьш ца хьоьжу-те лаьтте: мел дукха дика хIуманаш ялийтина Оха цунах шиш-шиш!
Баккъалла а, цу чохь делилма ду. Ца хили-кх царах дукхахберш тешаш.
Баккъалла а, хьан Кхиош-кхобург - Иза ву-кх веза верг а‚ къинхетаме верг а.
Дагадаийта! Кхайкхира хьан Кхиош-кхобучо Мусага: “ДIагIо зуламе къам тIе,
ФирIавнан къам тIе. Уьш кхоьрур бацара-те?”
Цо (Мусас) элира: “Сан Кхиош-кхобург‚ баккъалла а, со кхоьру-кх цара со харцварна.
Гаттало-кх сан дог‚ ца бастало-кх сан мотт а. ХIарунна тIе бахийтахь /и соьца вайтан/.
Церан суна тIехь къа ду- со кхоьру цара со вен”.
Цо (Дала) элира: “ХIан-хIа! ДIагIо шу шиъТхан аяташца. Баккъалла а, Тхо шуьца ду ладугIуш.
Шу шиъ дIагIо ФирIавна тIе‚ аш шиммо дIаала: “Тхо Iаламийн Ден элчанаш ду.
ДIабаийта тхоьца Исраилан кIентий”.
Цо (ФирIавнас) элира: “Оха ца кхиира хьо /хIай Муса/ тхайна юккъехь /хьо/ бер а долуш‚ ахь д1а ма дехьира тхуна юккъехь хьан дахаран шераш.
Ахь ма дийра хьан гIуллакх‚ айхьа дийнарг (тхох цхьа стаг вийра ахь – доккха къа дийра) - баркалла ца олучарах ву-кх хьо”.
Цо (Мусас) элира: “И дийра ас со тилабеллачарахволчу хенахь.
Со дIаведира шух‚ суо шух кхеравеллачул тIаьхьа. ТIаккха делира суна сан Кхиош-кхобучо хьукам‚ Цо хилийтира со элчанех.
ХIара ниIмат ду ахь суна ша тIехдетташ айхьа Исраилан кIентех леш барна” (уьш бацорна).
ФирIавнас элира: “Мила ву Iаламийн да?”
Цо (Мусас) элира: “Стигланийн а‚ лаьттан а‚ цу шинна юккъехь мел долчун а Да ву-кх‚ шу /бакъдолчух/ тешаш хиллехь”.
Цо (ФирIавнас) элира шена гонахь болчаьрга: “Шу ладугIуш дац?”
Цо (Мусас) элира: “Шун Дела а ву И‚ шун хьалхалерчу дайн а Дела а ву”.
Цо (ФирIавнас) элира: “Баккъалла а, /хIара/ шун элча‚ шуьга ваитина волу‚ жинийх ма ву”.
Цо (Мусас) элира: “Малхбален а‚ малхбузен а цу шинна юккъехь долчун а Дела ву Иза‚ шу хиллехь хьекъале”.
Цо (ФирIавнас) элира: “Ахь со воцург дела лацахь‚ ас хьо набахти чохь болчарах хуьлуьйтур ма ву”. (“Ас хьо набахти чу вуьллур ма ву”).
Цо (Мусас) элира: “Со хьайга цхьана кхаьсташ хIуманца веънехь а‚ э?”
Элира /ФирIавнас/: “Схьало и /айхьа деънарг/, хьуо хиллехь бакълуьйчарах”.
ТIаккха цо (Мусас) шен Iаса кхоьссира - цунах къегналехь хилира.
Цо арадаьккхира шен куьг /чоьхьара/ - иза шурул кIайн хилира хьоьжучарна.
Цо (ФирIавнас) элира шен гонахь болчу элашка: “Баккъалла а, хIара говза волу бозбуунча ву.
Лууш ву и шу арадаха шун лаьттара шен бозбуунчаллица - аш хIун омра до?”
Цара элира: “Хан лоцунна а‚ цуьнан вешина а‚ бахийта гIаланашка /нах/ гулбийраш.
Хьуна тIе богIийла уьш массо а говза волчу бозбуунчица”.
ТIаккха гулбийра бозбуунчаш билгалчу дийнахь /тоьхначу/ хенахь.
Элира нахе: “Шу гулделлий?
Вай тIехьадаза мега бозбуунчашна, нагахь уьш хилахь тоьлларш”.
Бозбуунчаш баьхкича‚ цара элира ФирIавне: “Тхуна, баккъалла а, мах хир буй, тхо хилахь тоьлларш?”
Цо (ФирIавнас) элира: “ХIаъ‚ баккъалла а, шу тIаккха /суна/ герга- далийначарах хир ду”.
Элира цаьрга Мусас: “Кхисса шаьш кхуьссуш ерг”.
Цара кхиссира шайн мушаш а‚ Iáсанаш а‚ элира: “ФирIавнан воззалица‚ баккъалла а, вай тоьлур ма ду”.
ТIаккха кхоьссира Мусас шен Iáса - цо юду (кхоллу) цара мел кхуллург.
Охьабигира бозбуунчаш, сужуд деш.
Цара элира: “Оха диллина Iаламийн Кхиош-кхобучуьнга‚
Мусан а‚ ХIарунан Кхиош-кхобучуьнга”.
Цо (ФирIавнас) элира: “Аш дилли ас шайна пурба далале? Баккъалла а, иза (Муса) шун воккханиг ву‚ ша шуна бозбуунчалла Iамийнарг‚ тIаьхьа хуур ду шуна. Ас хаддане а д1ахадор ду шун куьйгаш а‚ когаш а дуьхь-дуьхьал‚ ас ирх- ухкур ма ду шу дерриге а”.
Цара элира: “Зен дац. Баккъалла а, тхо тхан Кхиош-кхобучуьнга дIадоьрзур ду.
Баккъалла а, тхо /чIогIа/ лууш ду тхан Кхиош–кхобучо (Дала) гечдан тхан гIалаташ тхаш хиларна дуьххьашхалгIа ийман диллинарш”.
Оха Мусага хаам бира вехьеца: “Сан лешца буьйсана аравала‚ аьлла‚ баккъалла а, /ФирIавнан нах/ шуна тIаьхьабовлур болуш ма бу”.
Бахийтира ФирIавно гIалашкахала гуламчаш.
/Олуш/: “ХIорш-м (Исраилан кIентий) кIеззиг йолу цхьа ледара тоба яра.
Баккъалла а, цара вайн дегнаш ма этIо.
Баккъалла а, вай дерриге а сема хила дезаш ма ду”.
Оха арабехира уьш бошмашкара а‚ шовданашкара а.
Хазнашкара а‚ сийлахьчу меттигера а.
Иштта Оха уьш ирсана делира Исраилан кIенташна.
Уьшцарна тIаьхьабевлира малх кхеташ.
Шина тобаннавовший гича‚ Мусан накъосташа элира: “Баккъалла а, /ФирIавнан бIо/ вайна тIаьхьакхуьуш бу”.
Цо (Мусас) элира: “ХIан-хIа! Баккъалла а, соьца сан Кхиош-кхобург ву‚ Цо нисвийр ву со”.
Оха вехьеца хаийтира Мусага хьан Iаса тоха хIордах‚ аьлла. ТIаккха иза бекъабелира‚ хилира хIор дāкъа боккхачу ламанах тера.
Оха гергабалира цига важаш а.
Оха кIелхьарваьккхира Муса а‚ цуьнца верг а – берриге а.
ТIаккъа Оха /хIорда/ бухабахийтира важа берш.
Баккъалла а, цу чохь делил ду-кх. Ца хилира царах дукхахберш ийман диллина.
Баккъалла а, хьан Кхиош-кхобург - Иза ву веза верг а‚ къинхетаме верг а.
Дийца царна ИбрахIиман хабар.
Цо ма аьллера шен дега а‚ шен къоме: “Стенна Iибадат деш ду шу?”
Цара элира: “Тхо Iибадат деш ду тхан жа1аршна (цIушна). Тхо лаьтта царна суждане дахна”.
Цо элира: “Царна шу хозий аш кхойкхуш?
Я шуна пайда беш буй цара‚ я зен деш дуй?”
Цара элира: “Делахь а, тхуна карийра тхан дай иштта /гIуллакх/ деш”.
Цо элира: “Шуна ца го‚ шу стенна Iибадат деш хилла‚
Шу а шун шира дай а?
ТIаккха уьш мостагIий бу-кх суна‚ Iаламийн Давоцург.
Ша со кхоьллина волу‚ Цо нисвийр ву со.
Иза ву суна даа а‚ мала а луш верг.
Со цомгаш хилча‚ Цо со таво.
Цо со волуьйтур ву‚ тIаккха денвийр ву.
Иза ву суна чIогIа лууш верг Цо сан гIалаташ гечдойла бекхаман дийнахь.
Со Кхиош-кхобуш волу сан Дела‚ ло суна хьекъалалла‚ со кхиаве дикачарах.
Хилийталахь со хаза хьехавеш тIаьхьабог1учаьргахь.
Со хилийталахь ниIматийн ялсаманинирсоьцучарах.
Ахь гечделахь сан дена‚ баккъалла а, иза хили-кх тилабеллачарах.
Сийсаза ма велахь со /Хьан та1зарца/ уьш денбийр болчу дийнахь,
Хьоло а‚ кIенташа а пайда бийр боцчу дийнахь
Ша цIенчудагца Далла тIе веънарг воцчунна”.
Ялсамане гергаялира /Делах/ кхоьручарна.
Жоьжахати гайтира галабаьллачарна.
Элирацаьрга: “Мичахь ю и шу шена Iибадат деш хилларг‚
Дела витина‚ шуна гIо дой цара? Я шайна гIо дой цара?”
Яххьашна тIе охьатухур бу цу чохь уьш а‚ галабаьлларш а‚
Иблисан массо а эскар а.
Эр ду цара‚ шаьш цу чохь къуьйсуш болуш:
“ТаллахIи‚ тхо ма дара билгалчу тилар чохь‚
Оха шу нисдечу хенахь Iаламийн Деца.
Тхо тила ма ца дина къинош диначара бен.
Ма вац тхуна шапа1ат дечарах цхьа а,
Дог цIена доттагI а .
Тхо юха /дуьнена/ дохуьйтуш делхьара - тхо хир ма дара ийман диллнчарах”.
Баккъалла а, цу чохь делил ма ду. Ца хилира царах дукхахберш муъмин нах.
Баккъалла а, хьан Кхиош-кхобург - Иза ву веза верг а‚ къинхетаме верг а.
Харцбира Нухьан къомо а элчанаш.
Ма аьллера цаьрга церан вашас Нухьас: “Шу ца кхоьру /Делах/?
Баккъалла а, со шуна тешаме элча ма ву.
Кхера Делах‚ суна муьтIахь а хила
Ас шуьга цунна тIехь мах ца боьху. Суна мах балар Iаламийн Дегахь бен дац.
Кхера Делах‚ суна муьтIахь а хила!”
Цара элира: “Тхо муха теша хьох‚ хьуна тIаьхьахIиттина ма бу /тхох/ уггар бухабиснарш”.
Цо элира: “Суна хаац, уьш хIун деш хилла.
Церан хьесап сан Кхиош-кхобучунна тIехь ду‚ шуна хаалахь.
Ас д1алелхор бац муъмин нах.
Со билгала волу кхерамча бен вац”.
Цара элира: “Хьо ца сацахь‚ хIай Нухь‚ хьо хир ма ву шайна тIе /оха/ тIулгаш биттинчарах”.
Цо элира /Деле доьхуш /: “Сан Кхиош-кхобург‚ сан къомо со харц ма вина.
Ахь кхиэл ехь суна а‚ царна а юккъехь‚ кIелхьарваккхалахь со а‚ муъмин нахах соьца мел верг а”.
Оха кIелхьарваьккхира иза а‚ цуьнца мел верг дуьззинчу кемана чохь.
ТIаккха Оха /хIорда/ буха- бахийтира биснарш.
Баккъалла а, цу чохь делил ма ду. Ца хили-кх царах дукхахберш муъмин нах.
Баккъалла а, хьан Кхиош-кхобург - Иза ма ву Ша веза верг а‚ къинхетаме верг а.
Харцбира Iадаша элчанаш.
Цаьрга ма элира церан вашас ХIудас: “Шу ца кхоьру /Делах/?
Баккъалла а, со шуна тешаме элча ма ву.
Шу кхера Делах‚ суна муьтIахь а хила.
Ас ца боьху шуьга цунна тIехь мах. Суна мах балар Iаламийн Дена тIехь бен дац.
Аш бо хIор айеллачу меттигехь гIирс /билгало еш лелачарна/ самукъадуьйлуш.
Луьйцуш ду шу /бакхий/ гIирсаш, шаьш гуттар лаьттар ду моьттуш.
Шаьш тухуш, туху аш къинхетам боцуш.
Шу кхера Делах‚ суна муьтIахь а хила.
Шу кхера Ша шуна хуург шуна шортта деллачух.
Цо шуна шортта делла даьхни а‚ кIентий а,
Бошмаш а‚ шовданаш а.
Баккъалла а, со кхоьру шуна дезачу дийнанIазапах”.
Цара элира: “Цхьатерра ду тхуна, ахь хьехам бийчи а‚ я хьо хьехам бечарах ца хилчи а.
ХIара хьалхалерачийн гIиллакх бен дац.
Тхуна Iазап дийр долуш дац”.
Цара иза харцвира‚ тIаккха Оха уьш хIаллакбира. Баккъалла а, цу чохь делил ма ду. Ца хили-кх царах дукхах берш муъмин нах.
Баккъалла а, хьан Кхиошкхобург - Иза ву-кх Ша веза верг а‚ къинхетаме верг а.
Харцбира Самудаша а элчанаш.
Ма элира цаьрга церан вашас Салихьо: “Шу ца кхоьру?
Баккъалла а, со шуна тешаме элча ву.
Кхера Делах‚ суна муьтIахь а хила.
Ас ца боьху шуьга цунна тIехь мах. Суна мах балар Iаламийн Дена тIехь бен дац.
Шу дуьтур долуш ду ткъа кхузахь шаьш долчахь (х1окху дуьненахь гуттар ни1маташкахь), кхерам а боцуш?
Бошмашкахь а‚ шовданашкахь а.
Ялтанашкахь а‚ хурманашкахь а - шен стом хьена болчу.
Аш туьсту лаьмнех цIенош курадовлуш.
Кхералаш Делах‚ суна муьтIахь а хилалаш.
Шу муьтIахь ма хилалаш исрап деш болчераномрана.
Уьш бу лаьттахь боьханиг деш берш‚ диканиг ца до цара.
Цара элира: “Баккъалла а, хьо шена нуьцкъала бозбуунчалла динчарах ву-кх.
Хьо ма дац тхо санна адам а бен‚ дāладе делил, хьуо велахь бакълуьйчарах”.
Цо элира: “ХIара эмкал ю. Цунна малар ду‚ шуна а малар ду билгалдинчу дийнахь.
Ма кхеталаш цунах вониг дарца - тIаккха сийлахь деза долчу дийнан Iазапосхьалоьцур ду шу”.
Цара цунна урс хьаькхира - уьш дохко бевлла Iуьйранга бевлира.
Iазапо схьалецира уьш. Баккъалла а, цу чохь делил ма ду. Ца хили-кх царах дукхахберш муъмин нах.
Баккъалла а, хьан Дела - Иза ву-кх Ша веза верг а‚ къинхетаме верг а.
Харцбира ЛутIан къомо элчанаш.
Ма элира цаьрга церан вашас ЛутIас: “Шу ца кхоьру?
Баккъалла а, со шуна тешаме элча ма ву.
Шу кхералаш Делах‚ суна а муьтIахь хилалаш.
Ас ца боьху шуьга цу тIехь цхьа а мах. Суна мах балар Iаламийн Дена тIехь бен дац.
Шу оьху ткъа божаршна тIе массо а Iаламера?
Аш дIатесна дуьту шун Кхиош-кхобучо шайна кхоьллина хиллачу шун зударех(шайна шовкъ лахар). ХIаъ‚ шу ду-кх дозанах даьлла къам”.
Цара элира: “Хьо ца сацахь‚ хIай ЛутI‚ хьо хилланне а хир ма ву арабаьхначарах”. (“Оха юьртара аравоккхур ву хьо”.)
Цо элира: “Баккъалла а, со шун Iамална чIогIа оьгIазбахначарах ву-кх.
Со Кхиош-кхобург‚ кIелхIарваккхалахь со а‚ сан доьзал а цара дечух”.
Оха кIелхьарваьккхира иза а‚ берриге а цуьнан доьзал а‚
Цхьа къена зуда йоцургбухабисинчарна юккъехь.
ТIаккха бохийра Оха биснарш.
Оха доьттира царна тIе догIа. Ма вон хилира шайна кхерам тесначеран догIа!
Баккъалла а, цу чохь делил ду-кх. Ца хилира царах дукхах берш муъмин нах.
Баккъалла а, хьан Кхиош-кхобург - Иза ву-кх ша веза верг а‚ къинхетаме верг а.
Харцбира Айкатандайша а элчанаш.
Ма элира цаьрга ШуIайбас: “Шу ца кхоьру?
Баккъалла а, со шуна тешаме элча ма вуй.
Шу кхералаш Делах‚ суна а муьтIахь хилалаш.
Ас ца боьху шуьга цу тIехь цхьа а мах. Суна мах балар Iаламийн Дена тIехь бен дац.
Нийса хилийталаш /терзан/ барам‚ шу ма хилалаш /терза/ эшочарах.
Озалаш нийсачу терзанца.
Аш ма эшаелаш нахана церан хIуманаш‚ ма лелалаш лаьтта тIехь боьханиг даржадеш.
Шу кхералаш‚ Ша шу а‚ /шул/ хьалхалерачийн уммат а кхоьллинчух.
Цара элира: “Хьо шайна бозбуунчалла диначарах ву-кх.
Хьо а ма дац адам бен‚ тхо санна долу. Тхо тешна ма ду‚ хьо харцлуьчарах ву аьлла.
Ахь егае тхуна кийсакаш стиглара‚ хьо велахь бакълуьйчарах”.
Цо элира: “Сан Кхиош-кхобург дика хууш ву-кх аш дийриг”.
ТIаккха цара иза харцвира‚ тIаккха уьш схьалецира IиндагIан дийнанIазапо. Баккъалла а, иза хилира деза – доккхачу дийнан Iазап.
Баккъалла а, цу чохь делил ма ду. Ца хилира-кх царах дукхах берш муъмин нах.
Баккъалла а, хьан Кхиош-кхобург - Иза ву-кх веза верг а‚ къинхетаме верг а.
Баккъалла а, иза /Къуръан/ - Iаламийн Дегара охьадоссар ду.
Охьадоьссира цуьнца (Къуръанца) Тешаме Са.
/Цо дийшира и хьуна/ хьан дагчохь /ч1аг1даллалц/ хьо хилийтархьама кхерам тосучарах.
Билгалчу Iаьрбийн маттахь.
Баккъалла а, иза хьалхахиллачеран жайний чохь а ду.
Царна ца хилла-те делил и хууш хилар Исраилан кIентийн Iеламнахана?
Оха иза /Къуръан/ доссийна хиллехьара кхечу къаьмнийн цхьаболчаьрга‚
Цара иза царна доьшура дара - хир бацара уьш цунах а тешаш.
Иштта диллира Оха и (Къуръан харцдар) къиношдечеран дегнашка.
Тешар бац уьш цунах шайна лазаме долу Iазап галц.
Иза догIур ду царна цIеххьана‚ шайна хаа ца луш.
Цара тIаккха эр ду: “Вайна цхьа /кIеззиг/ хан ца ло /Iазап ца деш/?”
Тхан Iазапаца сихло уьш?
Хьуна ца гора Оха уьш шерашкахь /дуьненахь/ бāхийтича а…
ТIаккха деара цаьрга‚ шайца хир ду‚ аьлла‚ ваIда дина хилларг.
КIелхьар ца бехира уьш /Делан Iазапах/ царна белла хиллачу бахамо.
Оха хIаллак ца йира цхьа а юрт шена кхерамчаш боцуш
/Царна/ дагадайта. Тхо ца хилира зуламхой.
Ца доьссира цуьнца шайтIанаш (шайтIанаша ца доссина и Къуръан, цхьаболчу керстанаша ма бохху).
Тарлуш дац царна (шайтIанашна вехьешца охьадисса)‚ царна ницкъ ца кхочу.
Уьш /шайтIанаш маликашка/ ладогIарахдIасакъастийна ду.
Ма кхайкха Делаца кхин деле - тIаккха хьо хир ву шайна Iазап дийрдолчарах.
Ахь хьехам бехьуна юххера гергарчаьрга.
Хьан тIам охьабахийта муъмин нахах хьайна тIехьахIоьттинчарна (кIеда-мерза хила цаьрца).
Цара хьуна Iесалла яхь‚ ахь āла: “Со цIена ву-кх аш дечух”.
Хьо тIетовжаШа веза волчунна а‚ къинхетаме волчунна а.
Шена хьо гуш волчунна хьо ирахIуттучу хенахь.
Хьан дIасаидар а ду сужуд дечеран юккъехь.
Баккъалла а, Иза ву-кх хозуш верг а‚ хууш верг а.
Ас дуьйций шуна /хIай Маккан керстанаш/‚ шена тIешайтIанаш дуссучух?
Уьш дуьссу хIор харцлуьчунна а‚ къинош дечунна а тIе.
Цара /шайтIанаша маликашкара къайленаш/ хазар бозбуунчашка кхуьссу‚ царах дукхах берш харцлуьйш бу.
Назманчаш - царна тIаьхьахIуьтту тилабелларш.
Хьуна ца го уьш массо а буьйрахь дIасауьйдуш?
Цара дуьйцу шаьш ца дийриг
Ийман диллинарш‚ дика Iамалш йинарш‚ дуккха Дела хьехийнарш боцурш - царна гIо хилира шайна зулам динчул тIаьхьа. ТIаьхьа хуур ду зулам диначарна‚ муьлхачу хьовзарна шаьш тIехьовзур ду.