25 - The Criterion - Al-Furqān .

Беркате хили Ша къастордоссош хилларг Шен легаи хилийтархьама Iаламашна кхерамча.

Иза /АллахI-Дела/ ву стигланийн а‚ лаьттан а паччахьалла Шегахь дерг‚ Цо ца лаьцна доьзалхо‚ вац Цунна накъост паччахьаллехь. Цо кхоьллина массо а хIума‚ барам бина цунна (массо а хIуманна) барамца.

Цара лецира‚ Иза а витина‚ делий‚ цара хIумма ца кхуллу‚ уьш шаьш кхуллуш бу /Дала/. Цара дола ца до шайн синошна зенна а‚ пайденна а‚ цара дола ца до даларна а‚ дахарна а‚ дендарна а.

Элира цатешачара: "ХIара /Къуръан/ харцдерг ду‚ ша цо (пайхамара) кхоьллина долу‚ цунна гIо дина цу тIехь кхечу наха а". Цара деана зулам а‚ харцдерг а.

Цара элира: "Хьалхалеранчерантуьйранаш ду. Цо (Мухьаммада) яздайтина уьш‚ уьш цунна доьшуш ду Iуьйранна а‚ суьйранна а".

Ахь āла: "Иза /Къуръан/ доссийна Ша стигланашкахь а, лаьттахь а къайле хууш волчо. Баккъалла а, Иза хилла т1ех гечдеш верг а‚ къинхетаме верг а".

Цара элира: "ХIун ду хIокху элчанна? Даар доу цо‚ базаршкахула лела иза. Доьссина хиллехьара цуьнга малик, т1аккха и хуьлуш цуьнца цхьана кхерамча.

Я кхоьссинехьара цуьнга хазна‚ я хиллехьара цунна беш, цо цу чуьра юуш". Элира зуламхоша: "Шу тIаьхьахIиттина ма ду шена бозбуунчалла динчу стагана".

Хьажал‚ муха далийна цара хьуна масалш – тилабелла уьш‚ /бакъдолчунна тIе/ некъ /лаха/ ца могу царна.

Беркате хили Иза‚ Шена лиъча, хуьлуьйтур яра хьуна цул диканиг – бошмаш‚ шена бухахула хиш оьхуш йолу‚ хуьлуьйтур яра хьуна гIаланаш.

ХIаъ‚ цара харцдира сахьт. Оха кечйина сахьт харцдинчунна /жоьжахатин/ цIе.

Цунна (жоьжахатина) уьш гича генарчу меттигера‚ царна хезар ду цуьнан дералла а‚ угIар а.

Цу чуьра готтачу меттиге шаьш кхиссича‚ дIадихкина а долуш /куьйгаш логех/‚ цара кхойкхур дара хIаллакхиларе.

/Эр ду цаьрга/: "Аш ма кхайкха тахана цхьана хIаллакхиларе‚ кхайкха дуккха а хIаллакхиларшка!"

Ахь āла: "ХIара тоьлу‚ я гуттаренна а йолу /ялсаманин/ беш /тоьлу/‚ ша /Делах/ кхоьручарна хир ю аьлларг? И хилира царна бекхам а‚ т1етовжийлаа".

Царна цу чохь шайна луург ю‚ гуттар /шаьш цу чохь/ лаьтташ. И хили хьан Кхиош-кхобучунна т1ехь жоьпаллин ваIда.

Ша уьш а‚ цара, И витина, шайна Iибадат динарш а гулбинчу дийнахь‚ Цо эр ду: "Аш тилийра хIара Сан леш‚ я шаьш /нийсачу/ новкъах бевлира уьш?"

Цара эр: "Вонах цIена ву Хьо‚ тхуна оьшуш ца хилира Хьо воцург верасаш лийца‚ делахь а, Ахь зовкх хьегийтира цаьрга а‚ церан дайшка а царна хьехам бицбаллалц‚ уьш хилира хIаллакхилла къам".

/Эр ду Дала/: "Цара шу харцдира аш дуьйцучуьнца‚ шуна ца могу духатоха а /шайх Iазап/‚ гIо хилийта а. Шух милла велахь а зулам деш‚ – цуьнга Iовшуьйтур ду Оха доккха Iазап".

Оха ца вахийтина хьол хьалха а элчанех /цхьа а/, цара кхача боуш а, уьш базаршкахула лелаш а бен. Оха хилийтира шух цхьаберш вукхарна питана. Аш собар дой? Хилира хьан Кхиош-кхобург гуш верг.

Элира Тхуна дуьхьалкхетаре дог ца дохучара: "Вайна доссинехьара маликаш‚ я вайна гуш велахьара вайн Кхиош-кхобург". Уьш курабевлира шаьшлахь‚ /Делан/ дозанех бевлира уьш бāларал а сов.

Шайна маликаш гинчу дийнахь – кхаъ хир бац оцу дийнахь къинош диначарна‚ цара (маликаша) эр ду: "Хьарам бина хьарам бу".

Тхо тIедирзира цара (керстанаша дуьненахь) йинчу Iамална‚ цунах хилийтира Оха баьржина чим(ца лерира Оха церан Iамалш).

Ялсаманин дай оцу дийнахь дика хир бу чIагIбаларан меттигца а‚ вуно дика хир бу /делкъахь/ садаIаран меттигца а.

Цу дийнахь етIар ю стигал мархашца‚ охьадоссор ду маликаш /могIаршца/ охьадоссорца.

Хьакъ-бакъ долу паччахьалла цу дийнахь Къинхетам болчунна (Далла) ду. И хилирацатешачарна хала /де/.

Цу дийнахь зулам динчоцергаш юьхкур ю шен куьйгех‚ эр ду: "Ма декъазваьлла-кх со. Элчанца некъ лаьцна хиллехьара ас.

Ма бала бу-кх суна! Ма лаьцнехьара-кх ас хьенех доттагI.

Тилийра цо со хьехамах‚ и соьга беъначул тIаьхьа. ШайтIа хилира адамна ямартхо".

Элира элчано /Деле далхош шен г1уллакх/: "Сан Кхиош-кхобуш волу Дела‚ баккъалла а, сан къомо хIара Къуръан дIатесна ма дити!"

Иштта хIора пайхамарна а Оха хилийтира мостагI къинош диначарах. Тоьур ду хьуна хьан Кхиош-кхобург хилар нисвеш верг а‚ гIоьнча а.

Элира цатешачара: "Доьссинехьара цуьнга /хIара/ Къуръан цхьана тептарца". Иштта/доссийна Оха и/ шеца хьан дог чIагIдархьама‚ Оха дийшира и тIеттIа".

Хьоьга дахьар дац цара цхьа а масал (хаттар), Оха хьуна луш /и духатухуш/ бакъдерг а, вунō хаза тидар а бен.

Шаьш гулбийр берш шайн яххьаш т1ехь /текхош/ жоьжахатина тIе – уьш бу вон берш меттигаца‚ уггар тилабелларш некъаца.

Оха делира /хьалха/ Мусага жайна‚ вазирхилийтира цуьнца цуьнан ваша ХIарун.

Оха элира: "ДIагIо шу шиъ шаьш Тхан аяташ харцдинчу /Фир1авнан/ къомана тIе". ТIаккха Оха уьш бохийра /ч1ог1ачу/ бохорца.

Нухьан къам а‚ цара элчанаш харцбича‚ хин бухабахийтира Оха уьш. Оха хилийтира царах нахана делил. Оха кечдира зуламхошна лазош долу Iазап.

Iадаш а‚ Самудаш а‚ Рассан дай а, царна юккъехь тIаьхьенаш дуккха а /хIаллакйира Оха/.

ХIоранна Оха далийра шен масалш‚ хIора а Оха хIаллаквира хIаллакварца.

Уьш (Маккан керстанаш) ма бахарий юьртатIе‚ шена тIе вонан догIа дилхина хиллачу. Ткъа уьш хилира и ца гуш? ХIан-хIа! Уьш хилира юхадендаре дог ца дохуш.

Хьо шайна гича‚ хьох белар до цара: "ХIара ву Дала ваийтинарг элча вина?

Вай вайн делех дIатиладарах ца соцу-кх иза‚ вай царна тIехь собар ца дахь". ТIаьхьа хуур ду царна шайна Iазап гича‚ мила хилла уггар тилавелларг некъаца.

Хьуна гини-й и шен чIогIа дезачу хIуманах шена дēла лаьцнарг? Ткъа хьо хир вара цуьнан тIехь векал? (Хьуна могур ма дац и нисван).

Я хьуна моьтту царах дукхах берш хозуш я ойла еш бу? Уьш-м бежнаш санна а бен баций. ХIаъ‚ уьш вуно а тилабелларш бу некъаца.

Хьо ца хьоьжу хьан Кхиош-кхобучунга‚ муха даржина Цо IиндагI? Шена лиънехьара‚ Цо и хуьлийтара дара /паргIат/ сецца. ТIаккха Оха малх хилийтира цунна тIехь делил.

ТIаккха Оха Тхайна тIе озадира и (IиндагI) дайа озадарца (кIез-кIеззиг доккхуш дIа даьккхира Оха и IиндагI, тIаккха кIез-кIеззиг юхахуьлуьйту).

Иза ву Ша хилийтинарг шуна буьйса духархилла‚ наб – синтем хилла. Цо хилийтина де юхадендалархилла.

Иза ву баийтинарг мох кхаъ хилла Шен къинхетамалхьалха‚ Оха охьадоссира стиглара т1ех цIена хи.

Цуьнца Оха денбархьама белла мохк‚ и маладо Оха /шортта/ Тхаш кхоьллинчух бежнашна а‚ дуккха нахана а.

И (хи) даржийра Оха царна юккъехь царна дагадайтархьама /Делан ниIмат/. Т1аккха а нахах дукхахберш дуьхьал хилира керстаналла доцучунна.

Тхуна лиънехьара‚ Оха ваийтина хир вара хIор юртахь кхерамча.

Хьо муьтIахь ма хилалахь цатешачарна‚ къийсам латтабе цаьрца цуьнца (Къуръанца) боккха къийсам.

Иза ву ши хIорд хецна битинарг /я оьхучу хин ши агIо хецна йитинарг/: хIара: теза – мерза‚ хIара: дуьра-чемаза. Цо хилийтина цу шиннан юккъехь /доккха/ пардо а‚ чIогIа дуьхьало а уьш /вовшах ца эн /.

Иза ву кхоьллинарг хих адам‚ Цо цунна хилийтина шен тайпан агIорхьара гергарло а, зударийн агIорхьара (захаллин) гергарло а. Хилира хьан Кхиош-кхобург ницкъ кхочуш.

Цара Iибадат до, Дела а вуьтий, шайна пайда а‚ зен а ца дечунна. Хили цатешарг шен Кхиош-кхобучунна дуьхьал гIоьнча.

Хьо ца вахийтина Оха кхаъ боккхург‚ кхерам тосург хилла а бен.

Ахь āла: "Ас шуьга ца боьху цунна т1ехь цхьа а мах‚ шена луучо шен Кхиош-кхобучуьнга некъ лацар бен".

Хьо тIетовжа ша дийнаволчунна (Далла)‚ лийриг воцчу‚ тасбахь де Иза хасторца. Кхачо ю Цуьнца Шен лейн къинош дика довзарца.

Ишттанниг ву Иза Ша кхоьллина стигланаш а‚ латта а‚ цу шиннан юккъехь мел дерг ялх дийнахь‚ тIаккха дIанисвелла Иза IаршатIехь. Къинхетаме верг ву Иза. Хатта цуьнах дика хууш волчуьнга.

Шайга аьлча: "Сужуд де Къинхетаме волчунна"‚ цара элира: "Мила ву и Къинхетаме верг? Ткъа оха сужуд до ахь тхуна омра дечунна?" Цо совбехира уьш /Делан некъах/ дог даларца.

Беркате ву /Дела/, Ша стиглахь /седарчийн/ г1аланашйинарг‚ Цо бина цу чохь чиркх а‚ нуре болу бутт а.

Иза ву хилийтинарг буьйса а‚ де а хийцалуш шена луучунна ойла ян‚ я баркалла āла.

Къинхетаме волчун леш бу – шаьш эсала (кура боцуш) лаьттахула лелаш берш, шайца жехIал наха къамел деш‚ олуш берш: "Салам!"

/Далла/ сужудане баханчу хьолехь а, ирах1оьттина лаьтташ а ламазаш дарций буьйсанаш ден еш берш а /бу/.

Олуш берш /а бу/: "Тхан Кхиош-кхобург! ДIадаккхалахь тхох жоьжахатин Iазап. Баккъалла а, цуьнан Iазап хилла тIедоьжна (къинош дечарах ца къаьсташ).

Баккъалла а, ма вон хили-кх иза /чохь/ латтарна а‚ /садаIа/ меттиг хиларна а".

ШIаьш /сагIа доккхуш, кхин/ харжаш еш, кхоам а беш‚ пис а ца хуьлуш‚ цу юккъехь хIоьттина лаьтташ берша /бу Цу Делан дика леш/.

Делаца кхин деле ца кхойкхуш берш а /бу Делан дика леш/. Цара ца дойу са, Дала ша /ден/ хьарам дина долу‚ /ден/ хьакъ долуш бен. Зина ца до цара. И деш верг къица дуьхьалкхетар ву.

Шозза алсам доккхур ду цунна (Делаца накъост лаьцначунна) Iазап къематдийнахь‚ гуттар лаьттар ву иза цу чохь сийсаза хилла.

Ша тōба динарг а‚ ийман диллинарг а‚ дика Iамал йинарг а воцург – уьш бу Дала шайн вонаш диканашца хийцор дерш. Хили Дела т1ех гечдеш верг а‚ къинхетаме а верг.

Тōба динарг а‚ дика Iамал йинарг а – баккъалла а, цо тōба до Деле /къиношна/ дохко валарца.

Харц тешалла ца деш берш а‚ шаьш даьссачу хабарна уллохула боьдуш – оьзда чекхболуш берш а /бу царах/.

Шайн Кхиош-кхобучун аяташ шайна тIехь хьехийча, къора хиларций а, б1аьрзе хиларций а царах д1а ца боьрзу уьш.

Олуш берш / бу уьш/: "Тхан Кхиош-кхобург‚ лōлахь тхуна тхан зударех а‚ доьзалах а бIаьрг бекхабалар‚ тхо хилийталахь /Делах/ кхоьручарна масал (уьш Тхуна тIаьхьахIуттуш)".

Царна ял лур ю /ялсаманин/ хIусамца цара /ийманца/ собар дарна. Цигахь царна дуьхьалдогIур ду /маликаш/ маршаллица а‚ саламца а.

Гуттар лаьттар бу уьш цу чохь. Ма хаза хили и сацавала меттиг хиларца а, /хьошалг1а/ восса меттиг хиларца а /ша Делах кхоьручунна/!

Ахь āла: "Шуьца бала хир бацара сан Кхиош – кхобучун шун /халонашкахь а, баланашкахь а Цуьнга/ кхайкхар ца хиллехьара. Аш харцдина /Цуьнан дин/ – тIаьхьа хир ду шуна иза хилаза ца дōлуш дерг".