12 - Joseph - Yūsuf

Alif. Laam. Ro. Ushbular ochiq-oydin kitobning oyatlaridir.

Biz uni arabiy Qur'on etib nozil qildik, shoyadki, aql ishlatsangiz.

Biz senga ushbu Qur'onda vahiy qilgan narsamiz ila eng gozal qissani hikoya qilurmiz. Agarchi undan oldin sen bundan bexabarlardan bolsang ham.

Yusuf otasiga: «Ey otajonim, men on bitta yulduzni ham quyosh va oyni kordim, ularning menga sajda qilayotganlarini ko`rdim», deganini esla.

U: «Ey ogilcham, tushingni akalaringga aytmagin. Yana, ular senga biror hiyla qilmasinlar. Albatta, shayton insonga ochiq-oydin dushmandir.

Shunday qilib, Robbing seni tanlab oladi, senga tushlarning ta'birini orgatadi va senga va Ya'qub ahliga, xuddi otalaring Ibrohim va Is'hoqqa batamom qilganidek, Oz ne'matini batamom qilib beradi. Albatta, Robbing bilguvchi va hikmatli Zotdir», – dedi.

Batahqiq, Yusuf va uning oga-inilarida sorovchilar uchun oyat-ibratlar bor edi.

Oshanda ular: «Albatta, Yusuf va uning ukasi otamizga bizdan kora mahbubroqlar, holbuki, biz ko`pchilikmiz. Albatta, otamiz ochiq-oydin adashuvdadir.

Yusufni oldiringlar yoki uzoq yerga olib borib tashlanglar, shunda otangizning yuzi sizga xoli qoladi. Bundan keyin solih qavmdan bolib olasizlar», – dedilar.

Ulardan bir sozlovchi: «Yusufni oldirmanglar. Agar biron ish qilmoqchi bolsangiz, uni quduqning qa'riga tashlanglar, ba'zi yolovchilar olib ketadi», dedi.

Ular: «Ey otamiz, sen nega Yusufni bizga ishonmaysan? Holbuki, biz unga ixlos qiluvchilarmiz.

Ertaga uni biz bilan yubor, yeb-ichib, o`ynab keladi. Albatta, biz uni muhofaza qiluvchilarmiz», – dedilar.

U: «Uni olib ketishingiz meni xafa qiladi. Siz undan gofil qolsangiz, uni bori yeb ketishidan qo`rqaman», – dedi.

Ular: «Agar biz kopchilik bolib turib, uni bo`ri yeb ketsa, unda biz ziyonkorlardan ekanmiz-da?!» – dedilar.

Uni olib ketib, quduq qa'riga tashlashga qaror qilganlarida, Biz unga: «Sen, albatta, ularga bu qilmishlarining xabarini berursan, o`shanda ular seni sezmaslar ham», deb vahiy qildik.

Kechqurun yig`lagan hollarida otalariga kelib:

«Ey otamiz, biz Yusufni narsalarimiz oldiga qoldirib, ozimiz quvlashib ketsak, uni bori yeb qoyibdi. Agar rostgoy bo`lsak ham, sen bizga ishonmassan», – dedilar.

Va uning yolgon qonga boyalgan koylagini keltirdilar. U: «Yoq! Sizga havoyi nafsingiz biror ishni ziynatlab korsatibdi. Endi chiroyli sabr(dan boshqa choram yoq). Siz vasf qilayotgan narsada yordam soraladigan Zot yolgiz Allohning O`zi», – dedi.

Va yolovchilar kelib (quduqqa) suvchilarini yubordilar. Bas, u chelagini tashladi va: «Suyunchi beringlar! Bu bola-ku!» – dedi. Uni tijorat moli sifatida yashirib qoydilar. Zotan, Alloh ularning nima qilayotganlarini bilguvchi Zotdir.

Va uni arzon bahoga, sanoqli dirhamlarga sotdilar. Ular unga qiziqmagan edilar.

Va uni Misrda sotib olgan (odam) oz xotiniga: «Uni yaxshilab joylashtir, shoyad, bizga manfaat bersa yoki bola qilib olsak», – dedi. Mana shunday qilib, unga tushlarning ta'birini orgatishimiz uchun Yusufni joylashtirib qoydik. Alloh Oz ishida golibdir. Lekin odamlarning kopi bilmaslar.

Voyaga yetgan vaqtida unga hukmni va ilmni berdik. Go`zal ish qilguvchilarni shunday mukofotlarmiz.

U uyida bo`lgan ayol undan nafsini xohladi. Eshiklarni berkitib: «Bu yoqqa kel!» – dedi. U: «Alloh saqlasin! Axir, u joyimni yaxshilab bergan xojam-ku! Albatta, zolimlar najot topmaslar», – dedi.

Batahqiq, xotin unga intildi. U ham, agar Robbining burhon(hujjat)ini ko`rmaganida, u(xotin)ga intilar edi. Undan yomonlik va fahsh ishlarni uzoqlashtirish uchun shunday qildik. Albatta, u Bizning muxlis bandalarimizdandir.

Eshik tomon chopishdi. Xotin uning ko`ylagini orqasidan yulib oldi. Eshik oldida u(xotin)ning xojasiga duch kelishdi. U(xotin): «Sening ahlingga yomonlik xohlaganning jazosi faqatgina qamalmoq yoki alamli azobdir», – dedi.

U: «Uning ozi mening nafsimni xohladi», – dedi. U(xotin)ning ahlidan bir guvoh guvohlik berdi va: «Agar uning koylagi old tomondan yirtilgan bolsa, bas, xotin rost aytibdir, u yolgonchilardandir.

Agar uning koylagi ort tomondan yirtilgan bolsa, bas, xotin yolgon gapiribdir, u rostgoylardandir», – dedi.

Er uning koylagining ort tomonidan yirtilganini korgan paytda: «Albatta, bu (ish) siz xotinlarning makringizdir. Albatta, siz xotinlarning makri juda zo`rdir», – dedi.

«Ey Yusuf, sen bu ishni unut. Sen, xotin, gunohingga istigfor ayt. Albatta, sen xato qilguvchilardan bolding», – dedi.

Shahardagi ayollar: «Azizning xotini xizmatkorining nafsini xohlabdi. Unga juda ham muhabbat qo`yib qolgan ekan-da! Biz u(ayol)ni, albatta, ochiq-oydin adashuvda deb bilamiz», – deyishdi.

U ularning makri haqida eshitgan vaqtda, ularga odam yuborib chaqirdi. Ularga suyanib otiradigan joy tayyorladi. Va har birlariga pichoq berdi. Songra (Yusufga): «Ularning oldiga chiq!» – dedi. Uni korgan choglarida lol qoldilar, qollarini kesdilar. Va: «Alloh saqlasin!! Bu bashar emas! Bu karamli farishtaning ozi-ku!» – deyishdi.

U: «Siz meni malomat qilgan narsa — shu. Ha, men undan nafsini xohladim, biroq u ozini saqladi. Agar u mening amrimni bajarmasa, albatta qamalur va xor bolguvchilardan bo`lur», – dedi.

U: «Ey Robbim, ular meni chorlayotgan narsadan kora men uchun qamoq mahbubroqdir, bu(ayol)larning makrini mendan Ozing nari qilmasang, ularga moyil bolib, johillardan bolib qolaman», – dedi.

Bas, Robbi uning (duosini) ijobat qilib, ularning makrini undan nari qildi. Albatta, Uning O`zi eshitguvchi va bilguvchi Zotdir.

Songra, oyat-alomatlarni korganlaridan keyin, ularga uni bir muddat qamashlari ayon bo`ldi.

U bilan qamoqqa ikkita yigit ham kirdi. Ulardan biri: «Men tushimda sharob tayyorlab yuribman», – dedi. Boshqasi esa: «Men boshimda non ko`tarib yuribman, qush undan yemoqda», – dedi. «Bizga buning ta'birini xabar qil. Biz seni, shubhasiz, yaxshi amal qilguvchilardan, deb bilmoqdamiz».

U: «Men sizlarga rizq boladigan taom kelguniga qadar uning qanday ekanining xabarini berurman. Bu ish menga Robbim ta'lim bergan narsalardandir. Chunki, men Allohga iymon keltirmaydigan va oxiratga kofir bolgan qavmning millati(dini)ni tark etgan odamman.

Va otalarim Ibrohim, Is'hoq va Ya'qubning millati (dini)ga ergashdim. Biz uchun Allohga biror narsani sherik qilish mumkin emas edi. Bu bizga va odamlarga Alloh bergan fazl edi. Lekin odamlarning ko`plari shukr qilmaslar.

Ey, hamzindon dostlarim, turli-tuman Robblar yaxshimi yoki yolgizu Qahhor Allohmi?

Sizlar undan ozga, ozingiz va ota-bobolaringiz nomlab olgan ismlarga, Alloh ularga biron hujjat nozil qilmagan narsalarga ibodat qilmoqdasizlar. Hukm qilish faqat Allohning Oziga xosdir, U faqat Ozigagina ibodat qilishingizni amr etdi. Ana osha togri dindir. Lekin odamlarning kopi bilmaslar.

Ey, hamzindon dostlarim, sizlardan biringiz xojasiga xamr soqiyligi qiladir. Boshqasi bolsa, osiladi va qushlar uning boshidan yeydir. Siz bilmoqchi bolgan ish bitdi», – dedi.

Va u ozi ikkovlaridan najot topguvchi deb bilgan shaxsga: «Xojang huzurida meni esga ol», – dedi. Shayton unga xo`jasiga eslatishni unuttirdi. Bas, u qamoqda bir necha yil qoldi.

Podshoh: «Men tushimda yettita semiz sigirni yettita oriq sigir yeyayotganini va yettita yashil boshoqni va shuncha qurugini kormoqdaman. Ey a'yonlar, agar tush ta'birini qiladigan bo`lsangiz, menga tushimning fatvosini bering», – dedi.

Ular: «Bu algov-dalgov tushdir. Biz bunday tushlarning ta'birini biluvchi emasmiz», – dedilar.

Va ikkisidan najot topgani ancha muddat otgandan song xotirlab: «Buning ta'birining xabarini sizga men beraman. Meni yuboring», – dedi.

U: «Yusuf, ey, rostgoy zot, bizga yettita semiz sigirni yettita oriq sigir yeyayotganining va yettita yashil boshoqning va shuncha qurugining ta'birini ayt. Shoyadki, odamlarga qaytib borsam, ular ham bilsalar», – dedi.

U: «Ketma-ket yetti yil ziroat qilasizlar. Yigishtirib olgan hosilingizni boshogida qoldiring. Magar ozgina yeydiganingizni (qoldirmasangiz ham bo`lur).

Songra, undan keyin yettita shiddatli (yil) kelur, ular oldindan tayyorlab qoyganingizni yeydilar. Magar, ozgina asrab qo`yganingizgina qolur.

So`ngra, undan keyin bir yil keladiki, unda odamlar serob qilinurlar va unda (mevalarni) siqurlar», – dedi.

Podshoh: «Uni menga keltiringlar», – dedi. Unga elchi kelgan paytda: «Xojang huzuriga qaytib bor va undan qollarini kesgan xotinlarning holi nima bolganini sora, albatta, Robbim ularning makrini bilguvchidir», – dedi.

U: «Yusufning nafsini xohlagan vaqtingizdagi ishingiz nima edi?» – dedi. Ular: «Alloh saqlasin! Biz unda biron yomonlik sezmadik», – dedilar. Azizning xotini: «Endi haqiqat zohir bo`ldi. Men uning nafsini xohladim. Albatta, u sodiqlardandir», – dedi.

Bu, men unga yogida orqasidan xiyonat qilmaganimni, albatta, Alloh xoinlarning makrini togrilikka yo`llamasligini bilishi uchundir.

Va oz nafsimni oqlamayman. Albatta, nafs, agar Robbim rahim qilmasa, yomonlikka undovchidir. Albatta, Robbim magfiratli va bilguvchi Zotdir», – dedi.

Podshoh: «Uni menga keltiringlar, uni o`zimga xos kishilardan qilib olaman», – dedi. U bilan gaplashganda esa: «Albatta, sen bugungi kunda huzurimizda makonatli va ishonchli kishilardansan», – dedi.

U: «Meni yerning xazinalari ustiga qo`y. Albatta, men muhofaza qiluvchi va biluvchiman», – dedi.

Shunday qilib, Yusufga yer yuzida makonat berdik, uni ozi xohlagan joyga yerlasha oladigan qildik. Oz rahmatimizni, kimni xohlasak, oshanga muyassar eturmiz va gozal amal qiluvchilarning ajrini zoye qilmasmiz.

Iymon keltirgan va taqvo qilganlar uchun, albatta, oxiratdagi ajr yaxshiroq bo`lur.

Yusufning og`a-inilari keldilar va uning huzuriga kirdilar. Bas, u ularni tanidi. Ular esa, uni tanimadilar.

Ularning jihozlarini yuklagan vaqtda: «Mening huzurimga ota bir iningizni olib keling. Korayapsizlarmi? Men olchovni to`la qilmoqdaman va men eng yaxshi mezbonman.

Agar uni huzurimga olib kelmasangiz, unda sizga mening dargohimda olchab berish yoq va menga yaqin ham kelmanglar», – dedi.

Ular: «Uni otasidan so`rab olib kelishga urinamiz. Biz buni, albatta, qiluvchimiz», – dedilar.

U oz yigitlariga: «Ularning sarmoyalarini yuklari ichiga solib qoyinglar. Shoyad, ular ahllariga borganlarida bularni tanib, qaytib kelsalar», – dedi.

Otalari huzuriga qaytib borganlarida: «Ey otamiz, bizga olchab berish man etildi. Biz bilan inimizni yubor, olchab olamiz va, albatta, biz uni muhofaza qiluvchilarmiz», – dedilar.

U: «Uni sizlarga xuddi akasini ishonganimdek ishonib topshiraymi? Allohning Ozi eng yaxshi muhofazachi va Uning Ozi rahimlilarning eng rahimligidir», – dedi.

Yuklarini ochgan paytda, sarmoyalarining ozlariga qaytarilganini bildilar. «Ey otamiz, yana nima istaymiz? Mana, sarmoyalarimiz ozimizga qaytarilibdi. Yana ahlimizga zod keltirurmiz, ukamizni muhofaza qilib, bir tuya ziyoda (yuk) olchovi olamiz. Bu ozgina olchovdir», – dedilar.

U: «Toki menga, albatta huzurimga qayta keltirishingiz haqida Allohdan vasiyqa bermaguningizcha, uni zinhor siz ila yubormasman. Magar (halokatga) o`ralib qolsangiz, boshqa gap», – dedi. Unga vasiyqalarini berganlarida, u: «Aytgan gaplarimizga Alloh vakildir», – dedi.

U: «Ey ogillarim, bitta eshikdan kirmanglar, turli eshiklardan kiringlar. Men sizlardan Allohning hech narsasini qaytara olmayman. Hukm qilish faqat Allohning O`ziga xosdir. Ungagina tavakkal qildim. Tavakkal qilguvchilar faqat Ungagina tavakkal qilsinlar», – dedi.

Otalari amr etgan tomondan kirdilar. Zotan, bu ulardan Allohning hech bir narsasini qaytara olmas edi. Magar, Ya'qubning konglidagi ehtiyoj bolib, uni qondirdi, xolos. Albatta, u Biz ta'lim berganimiz tufayli bilim sohibi edi. Lekin ko`pchilik odamlar bilmaslar.

Yusufning oldiga kirganlarida, u inisini oziga yaqin joylashtirdi va: «Men akangman, ular qilgan narsalardan xafa bolma», – dedi.

Ularning jihozlarini hozirlagan paytda, inisining yukiga bir suv idishni solib qoydi. Songra, jarchi: «Ey, karvondagilar, sizlar ogridirsizlar», deb jar soldi.

Ular (ortlaridan kelganlarga) qarab: «Nima yo`qotdingiz?» – dedilar.

Ular: «Podshohning idishini yo`qotdik. Uni keltirgan kishiga bir tuya yuk. Men unga kafilman», – dedi.

Ular: «Allohga qasamki, ozingiz bilasiz, biz yer yuzida fasod uchun kelgan emasmiz, biz ogrilar bolgan emasmiz», – dedilar.

Ular: «Agar yolgonchi bolib chiqsangiz, jazosi nima?» – dedilar.

Ular: «Uning jazosi, kimning yukida topilsa, oshadir. Bas, uning jazosi oshadir. Zolimni shunday jazolaymiz», – dedilar.

U inisining yukidan oldin ularning yukidan (taftish) boshladi. Songra, u(suv idish)ni uning yukidan chiqarib oldi. Shunday qilib, Yusuf foydasiga hiyla qildik. U, podshohning dini boyicha inisini olib qola olmas edi. Magar, Alloh xohlasagina, bolishi mumkin edi. Kimni xohlasak, oshaning darajasini ko`taramiz. Har bir ilm egasi ustidan biluvchi bor.

Ular: «Agar bu ogirlagan bolsa, bundan oldin uning akasi ham ogirlagan edi», – dedilar. Yusuf buni kongliga tugib qoydi, ularga oshkor qilmadi. U: «Ozingiz yomonroq turumdasiz. Alloh siz vasf qilayotgan narsani yaxshi bilguvchi Zotdir», – dedi.

Ular: «Ey Aziz, buning katta yoshli chol otasi bor. Bas, birimizni uning orniga ol. Biz sening yaxshilik qiluvchilardan ekanligingni kormoqdamiz», – dedilar.

U: «Narsamizni huzuridan topgan odamdan boshqani olib qolishimizdan Alloh saqlasin. Aks holda, albatta, zolimlardan bo`lib qolamiz», – dedi.

Undan umidni uzgan chog`larida, chetga chiqib, xufyona maslahat qildilar. Kattalari: «Otangiz sizdan Alloh nomi bilan vasiyqa olganini va bundan oldin Yusuf haqida qilgan aybingizni bilmaysizlarmi?! Men toki otam menga izn bermaguncha yoki Alloh hukm chiqarmaguncha bu yerdan qimirlamasman. U, hukm chiqaruvchilarning eng yaxshisidir.

Otangiz oldiga qaytinglar, bas, unga:«Ey otamiz, haqiqatda ogling ogrilik qildi. Biz faqat ozimiz bilgan narsaga guvohlik berdik, xolos. Biz gaybni biluvchi emas edik.

Biz bolgan shahardan sora va u yerda biz uchragan karvondan sora, biz, albatta, rostgoylardanmiz, denglar», dedi.

U: «Yoq, sizga havoyi nafsingiz bir ishni yaxshi korsatmish. Bas, chiroyli sabr (qilaman). Shoyadki, Alloh ularning hammasini huzurimga jamlab keltirsa. Albatta, Uning O`zi bilguvchi va hikmatli Zotdir», dedi.

Va ulardan yuz ogirdi hamda: «Oh, Yusuf!» deb kozlariga oq tushdi. Bas, u dardini yutuvchidir.

Ular: «Allohga qasamki, toki madordan ketguningcha yoki halok boluvchilardan bolguningcha, Yusufni zikr qilaverasan», dedilar.

U: «Albatta, men dardu hasratimdan faqat Allohning O`ziga shikoyat qilmoqdaman va Allohdan siz bilmagan narsani bilurman.

Ey ogillarim, boringlar, Yusufni va uning ukasini yaxshilab izlanglar, Allohning rahmatidan noumid bolmanglar. Haqiqatan, Allohning rahmatidan faqat kofir qavmlargina noumid bolurlar», dedi.

Uning huzuriga kirganlarida: «Ey Aziz, bizni va ahlimizni zarar tutdi va arzimagan sarmoya keltirdik. Bas, bizga olchovni toliq qilib ber va sadaqa ham ber. Alloh, albatta, sadaqa qiluvchilarni mukofotlaydir», dedilar.

U: «Johillik paytingizda Yusufga va uning inisiga nima qilganlaringizni bilasizlarmi?» – dedi.

Ular: «E-e, hali sen Yusufmisan?!» – dedilar. U: «Men Yusufman, mana bu inim. Alloh bizga marhamat korsatdi. Haqiqatan, kim taqvo va sabr qilsa, Alloh, albatta, gozal ish qiluvchilarning ajrini zoye qilmagay», dedi.

Ular: «Allohga qasamki, haqiqatan, Alloh seni bizdan ustun qildi. Biz esa, xatokorlardan bo`ldik», dedilar.

U: «Bugungi kunda sizlarni ayblash yoq. Sizlarni Alloh magfirat qilgay. U rahim qilguvchilarning rahimlirog`idir», dedi.

«Mening mana bu koylagimni olib borib, otamning yuziga tashlangiz, kozi ochilur. Songra, ahlingiz ila jam bolib huzurimga kelinglar».

Karvon yo`lga chiqqan vaqtda otalari: «Meni aqldan ozgan demanglar-u, albatta, men Yusufning hidini sezmoqdaman», dedi.

Ular: «Allohga qasamki, sen eski adashuvingdasan», dedilar.

Xushxabarchi kelgan chogida, u(koylak)ni uning yuziga tashlaganida, yana koradigan boldi. U: «Sizlarga men Allohdan sizlar bilmaydigan narsani bilaman, demaganmidim?!» – dedi.

Ular: «Ey otamiz, gunohlarimiz uchun istigfor ayt. Albatta, biz xatokorlardan bolgan ekanmiz», dedilar.

U: «Sizlar uchun Robbimga hali istigfor ayturman. Albatta, Uning Ozi mag`firat qilguvchi va rahimli Zotdir», dedi.

Yusuf huzuriga kirgan choglarida u otasi va onasini oziga yaqinlashtirdi va: «Allohning xohishi ila Misrga omonlikda kiringlar!» – dedi.

Ota-onasini taxtga kotardi. Ular unga sajda qilib yiqildilar. U: «Ey otajon, bu avval korgan tushimning ta'biridir, Robbim uni haqqa aylantirdi. Darhaqiqat, U menga yaxshilik qildi. Meni qamoqdan chiqardi. Shayton men bilan akalarimning orasini buzgandan song, sizlarni biyobondan olib keldi. Albatta, Robbim nimani xohlasa, oshanga latiyfdir. Albatta, Uning O`zi bilguvchi va hikmatli Zotdir», dedi.

«Ey Robbim, haqiqatan, menga mulk berding va menga tushlarning ta'birini orgatding. Ey osmonlaru yerni yaratgan Zot! Sen dunyoyu oxiratda mening valiyimsan. Meni musulmon holimda vafot ettirgin va solihlarga qoshgin.»

Bu gayb xabarlardan bolib, uni senga vahiy qilmoqdamiz. Ular makr qilib, ishlari haqida gap biriktirganlarida oldilarida bo`lmagan eding.

Odamlarning koplari, garchi sen juda qiziqsang ham, momin emaslar.

Sen ulardan buning uchun ajr ham so`ramaysan. U faqat olamlar uchun eslatma, xolos.

Ular osmonlaru yerdagi qanchadan-qancha oyat-belgilar qarshisidan yuz ogirgan hollarida otadilar.

Koplari esa, Allohga mushrik bolgan hollaridagina iymon keltiradilar, xolos.

Ular o`zlariga Allohdan qamrab oluvchi azob kelishidan yoki sezmay turganlarida qiyomat nogahon kelib qolishidan omondamilar?!

Sen: «Bu — mening yo`limdir. Men Allohga bilib — ishonch ila chaqiraman va menga ergashganlar ham. Alloh pokdir. Va men mushriklardan emasman», deb ayt.

Biz sendan ilgari ham faqat shahar ahlidan er kishilarga vahiy yuborganmiz. Yer yuzida yurib, ozlaridan oldingilarning oqibati nima bolganiga nazar solmaydilarmi? Albatta, oxirat diyori taqvo qiladiganlar uchun yaxshiroqdir. Aql yuritmaydilarmi?!

Hattoki Paygambarlar noumid bolib, ozlarini yolgonchiga chiqarilganlar, deb gumon qilib qolganlarida, ularga Bizning nusratimiz keladi. Bas, Biz xohlaganlarga najot berilur. Jinoyatchi qavmlardan Bizning azobimiz qaytarilmas.

Batahqiq, ularning qissalarida aql egalari uchun ibrat bor edi. Bu (Qur'on) toqima gap emas, lekin ozidan oldin kelganning tasdig`i va barcha narsaning tafsiloti, hidoyat hamda iymon keltirganlar uchun rahmatdir.