11 - Hud - Hūd .

Алиф-лам-ра. Шен аяташа хьукам /нийса/ деш долу‚ т1аккха /уьш хаза/ къастош долу жайна (Къуръан) ду /х1ара/ - Ша хьукам /нийса/ деш а, сов дика хууш а волчуьнгара (Делера).

Аш Iибадат цадархьама /цхьана/ Далла а бен. "Баккъалла а, со шуна Цуьнгара кхерамча а‚ хаамча аву‚−аьлла.

Аш шайн Кхиош-кхобучуьнга гечдар дехархьама‚ тIаккха аш тōба де Цуьнга – Цо шуна хаза бахам лур бу цIетоьхна хан тIекхаччалц‚ массо а дозалла долчунна шен дозалла а лур ду. Шу юхадовлахь – со кхоьру шуна доккхачу /къемат/дийнан Iазапах.

Деле ду шун дIадерзар. И массо а хIуманна тIехь ницкъ болуш ву".

Хьажахь! Баккъалла а, уьш бац шайн дегнаш хьийзош Цунах хьулдархьама. Хьажахь! Ткъа цара шайн бедар тIеюхуш Цунна ца хаьа цара къайладоккхург а‚ цара дIахьедийриг а? Баккъалла а, И хууш ма ву дегнашкахь дерг.

Цхьа а дийнатдац лаьттахь Далла тIехь шен рицкъ долуш бен‚ Цунна хаьа церан латтам а‚ церан дIагIойла а, – массо а билгалчу /Лавхь махьфуз/ жайна чохь ду.

И ву Ша кхоьллина стигланаш а‚ латта а ялх дийнахь, Цуьнан Iарш хина тIехь яра‚ шу зерхьама‚ муьлха ву-те шух Iамалца вуно а диканиг. Ахь аьлча: "Баккъалла а, шу дендийр долуш ду деллачул тIаьхьа"‚ керстанаша аллане а эр ма ду: "Иза-м билггала бозбуунчалла ма дуй!"

Оха царах Iазап тIаьхьатеттича цхьа ягарйинчу ханна‚ цара аллане а эр ма ду: "Стено сацийна и (Iазап)?" Хьажал! Ткъа и цаьрга деъначу дийнахь царах дIатилар ма дац! Уьш шех ца бēшаш хилларг царах дIа ма хьаьрчира.

Оха адаме Тхайгара къинхетам Iовшийтича‚ тIаккха Оха цунах и дIабаьккхича – и догдуьллург а‚ /Делан ниIматана/ керста а ма хуьлу.

Оха цуьнга ниIмат Iовшийтича, и схьалаьцначу бāланал тIаьхьа‚ цо аллане а эр ма ду: "Къинош дIадахна суна т1ера". Баккъалла а, и хазахеташ‚ куралла еш ма хуьлу.

Собар динарш‚ дика Iамалш йинарш боцурш – царна гечдар а‚ йоккха ял а ю.

Хьо хила тарло хьайга делла цхьацца вехьиш дуьтуш‚ цуьнца хьан дог къийдашцара олуш хиларна: "Хазна йоьссина хиллехьара цуьнга‚ я малик деънехьара цуьнца". Баккъалла а, хьо кхерамча ву. Дела массо а хIуманна тIехь векал ву.

Я цара āларна: "И цо кхоьллина". Ахь āла: "Аш даладел, делахь, цунах тера итт сурат‚ шаьш кхоьллина долу. Кхайкха Дела воцчу шайна могучаьрга‚ шаьш бакълуьйш хиллехь.

Цара шайна жоп ца лахь‚ шуна хаалаш, и Делан Iилманца доьссина дуйла а‚ И воцург кхин дела воцийла а. Шу бусалбанаш хуьлий?"

Дуьненан дахар а‚ цуьнан хазалла а езаш хиллачунна – церан /дикчу/ Iамалшна цу (дуьнена) чохь кхоччуш бекхам бийр бу Оха‚ уьш цу (дуьнена) чохь /рицкъих/ эшор бац.

Уьш бу шайна эхартахь /жоьжахатин/ цIе а бен йоцурш. ХIаллакхили цара цу /дуьнена/ чохь динарг‚ харцдерг ду цара деш хилларг (пайда бац цара дуьненахь деш хиллачу дикчух, Делах кхоьруш уьш хилла бацахь).

Ткъа шен Кхиош-кхобучуьнгара билгалонна тIехь хилларг‚ шена тIаьхьавозуш Цуьнгара теш а волуш‚ цул хьалха /теш/ – Мусан жайна хилла /нахана/ имам а‚ къинхетам а - /тера ву деккъа дуьне дезачаьрга?/ – уьш цунах (Къуръанах) тешаш бу. Тобанех цунна керстаналла дечарна ваIда хилларг /жоьжахатин/ цIе ю. Хьо цунахшеконехь ма хилалахь. Баккъалла а, и хьан Кхиош-кхобучуьнгара бакъдерг ду хьуна‚ делахь а, дукхахболу нах ца теша.

Мила ву ткъа зуламе ша Далла тIехь харцдерг кхоьллинчул? Уьш шайн Далла хьалха хIоттор ма бу‚ тешаша эр ма ду: "ХIорш бу и шайн Дела харцвинарш‚ Делан неIалт яц ткъа зуламхошна?!

Шаьш Делан некъах /нах/ дIатилош хилла болчу‚ шаьш и талхо лууш болчу‚ – эхартана уьш керстанаш ма бу ".

Уьш ца хилира ницкъ кхочуш лаьттахь /хIумма хийцо/, Дела воцург доттагIий ца хилира царна. ТIеттIа Iазап ду царна. ЛадогIа ницкъ кхочуш ца хилира уьш‚ гуш ца хилира уьш.

Уьш бу шаьш шайна зен динарш‚ царах дIатилира цара кхуллуш хилларг.

Дуьйцийла йоццуш, уьш бу эхартахь шаьш ч1ог1а эшнарш.

Баккъалла а, иман диллинарш а‚ дика Iамалш йинарш а‚ шайн Кхиош-кхобучунна мукIар хилларш,– уьш бу ялсаманин дай‚ уьш цу чохь гуттар лаьттар бу.

Шина тобананмасал тера ду бIаьрзечух а – къорачух а‚ гуш волчух а – хезаш волчух а. Нислой уьш шиъ масалца? Шу ца кхета? /Ца нисло, Деллара!/.

Оха Нухь вахийтира цуьнан къомана тIе: "Баккъалла а, со шуна билггала кхерамча ву‚ аьлла.

Далла бен аш Iибадат цадархьама‚ баккъалла а, со кхоьру шуна лазош долчу дийнан Iазапах"‚−аьлла.

Цуьнан къомах цатешначеран элаша элира: "Тхуна-м ца го хьо, тхаьш санна, адам бен‚ тхуна ца го хьуна тIаьхьахIиттинарш, юьхьанца хьажарца‚ тхан уггар бухахь берш бен‚ тхуна ца го шун тхуна тIехь цхьа а дозалла‚ хIетте а, тхуна моттало шу харцлуьйш дерш".

Цо (Нухьас) элира: "ХIай сан къам‚ гой шуна со хилча сан Кхиош-кхобучуьнгара билгалонна тIехь‚ Цо Шегара къинхетам а белча суна‚ ткъа шу цуьнца бIаьрзе хилча, оха шуна тIедуьллур ду иза,шуна ца луушехь? (Тхуна могур дац шуьга нуьцкъах дин тIелацийта).

ХIай сан къам! Ас шуьга цунна тIехь бāхам ца боьху‚ сан ял Далла тIехь а бен яц‚ со вац лелхорболуш иман диллинарш. Баккъалла а, уьш дуьхьалкхетар болуш бу шайн Кхиош-кхобучунна‚ делахь а, суна шу го ца кхеташ къам.

ХIай сан къам! Хьан гIо дийр ду суна Далла дуьхьал ас уьш лелхийча? Аш ойла ца йо?

Ас шуьга ца боху: "Сан гергахь Делан хазнаш ю"‚ хьуламехь дерг а ца хаьа суна‚ ас ца боху: "Со малик ду"‚ ас ца олу шун бIаьргаш шайх ца бешаш болчарах: "Дала диканиг лур дац царна". Далла дика хаьа цаьргахь дерг – иза дича, со хир вара, баккъалла а, зуламхойх".

Цара элира: "ХIай Нухь‚ тхоьца къийси ахь‚ тхан къийсам а алсамбаьккхи ахь‚ даийта тхуна айхьа тхуна хир ду аьлларг‚ хьо бакълуьйчарах хиллехь".

Цо элира: "И шуна доуьйтур ду Дала, Шена лаахь‚ шуна ницкъ кхочур бац /и Iазап духатоха/.

Сан хьехамо а шуна пайда бийр бац‚ суна шуна хьехам бан лиъча а, Дела лууш хиллехь шу тилдала дита. И ву шун Кхиош-кхобург‚ Цуьнга шу дIадерзор долуш а ду".

Я цара олу: "И цо ша кхоьллина". Ахьа āла: "Нагахь и айса кхоьллинехь – суна тIехь ду-кх сан къинош‚ со цIена ву-кх аш дечу къинойх".

Нухье вехьица хаам бира‚ хьан къомах цхьаммо а иман дуьллур дац хьуна‚ шаьш хIинцале иман диллинчара а бен‚ аьлла‚ хьо гIайгIане ма вожалахь цара деш хилларг бахьанехь.

Кема де Тхан тергамца а‚ Тхан вехьишца а‚ вист ма хилалахь Соьга зулам диначаьргахьа‚ баккъалла, уьш хина буха бохуьйтур болуш бу.

Цо кема дора‚ Цуьнан къоман элий уллохула чекх мел бовлу, цунах боьлура. Цо элира: "Шу тхох доьлу‚ тIаккха тхо шух доьлур ду, шу ма- дуьйлу.

ТIаьхьа хуур ду шуна‚ хьанна тIе Iазап догIур ду‚ цо иза сийсазвеш долу‚ лаьтташ долу Iазап шех хьаьрчар дерг мила ву".

Тхан омра деъча, пеш кхахка йолаелча‚ Оха элира: "Цуннат1е хаа е хIора /дийнатех/ шишша‚ хьан доьзалах а шена тIехь дош хьалхадаьлларгвоцург‚ /массо а/ иман диллинарг а. Иман ца диллира цуьнца кIеззигчара бен.

Цо (Нухьас) элира: "ТIеховша цунна‚ Делан цIарца ду цуьнан лелар а‚ сацар а. Баккъалла а, сан Кхиош-кхобург гечдийриг а ву‚ къинхетаме верг а ву".

И (кема) лелара уьш а тIехь тулгIенашна чухула, лаьмнаш санна. Нухьас кхийкхира шен кIанте‚ и вара юьстах: "ХIай сан кIаьтиг! ТIе хаа тхоьца‚ ма хила керстанашца".

Цо элира: "Со воьрзур ву ламанна тIе – цо ларвийр ву со хих". Цо (Нухьас) элира: "Тахана цхьаммо а ларвийр вац Делан гIуллакхах, Цо шех къинхетам бинарг бен". Царна шинна юккъе тулгIе хьаьвзира – иза хина бухаваханчарах хилира.

Элира: "ХIай латта! Д1ахуда хьан хи‚ ва хIай стигал! ДIадаккха /догIа даийтар/. Хи дIаделира‚ гIуллакх кхочушхилира. Исецира Джудияхь. Элира: "Декъаза хуьлда зуламе къам".

Нухьас кхийкхира шен Кхиош-кхобучуьнга‚ элира: "Сан Кхиош-кхобург! И сан кIант сан доьзалах ма вуй‚ Хьан ваIда бакъ ма юй‚ Хьо хьукам дечарах уггар хьукам /нийса/ деш верг а ма вуй!"

Элира /Дала/: "ХIай Нухь! И хьан доьзалах вац. Иза – дика боцу болх бу. Соьга ма деха хьайна шеца Iилма доцург. Ас хьехам бо хьуна хьо ца хилийта цахуучарах".

Цо элира: "Сан Кхиош-кхобург! Со ларло Хьоьца сайна Iилма шеца доцург Хьоьга дехарх. Ахь суна ца гечдахь‚ сох къинхетам ца бахь – со хуьлуш ву-кх эшначарах".

Аьллера: "ХIай Нухь! Охьавосса Тхоьгара маршаллица а‚ беркатца а хьайна а‚ хьоьца цхьана /кемана т1ехь/ хиллачу зуьрретана а. Оха шайна тIаьхьа бахам а лур болуш /цхьа кхин умматашхир ду/‚ тIаккха Тхайгара лазош долчу Iазапаца схьалоцур долуш".

Уьш къайленан хабарш ду‚ Оха хьоьга дуьйцуш долу вехьишца. Уьш хууш ца хилира хьо а /хIай Мухьаммад/‚ хьан къам а хIокхул хьалха. Ахь собар де. ТIаьхье /Делах/ кхоьручарна ю.

Iадашка а церан ваша ХIуд /вахийтира Оха/. Цо элира: "ХIай сан къам‚ Iибадат де /цхьана/ Далла – Аллах1ана‚ И воцург кхин дела вац шуна‚ шу ма дац харцдерг кхуллуш бен.

ХIай сан къам! Цунна тIехь шуьга сайна мах ца боьху ас. Суна мах балар Ша со кхоьллина волчунна т1ехь бен дац. Шу хьекъале ца хуьлу?

ХIай сан къам! Гечдар дēха шайн Кхиош-кхобучуьнга‚ тIаккха Цуьнга тōба де‚ Цо стигал йоуьйтур шуна шортта догIица‚ шун ницкъана тIе а ницкъаца совдохур ду Цо шу‚ шу дIа ма дерзалаш къинош деш а долуш."

Цара элира: "ХIай ХIуд! Хьо ца веана тхоьга билгалонца‚ тхо ма дац тхан делий д1атосур долуш хьан дош бахьанехь‚ тхо хир дац хьох тешарш.

Оха олу: "Тхан цхьаболчу делаша зулам дина хьуна". Цо элира: "Баккъалла а, ас Дела хIоттаво теш‚ аш тешалла де со аш /Делаца/ накъост лацарх цIена ву алий

И ша /Дела/ воцучух. Мекарло е суна массара а‚ ца еш тIаьхьа ма татталаш со.

Баккъалла а, со Далла тIетевжи‚ сан а‚ шун а Эла волчу. Цхьа а дийнат ма дац Цо шен чIаба лоцур йолушбен. Баккъалла а, сан Кхиош-кхобург нийсачу новкъахь ма ву (нийса бекхам беш ву).

Шу духадовлахь /ас деъначух/ – ас шуьга дIакхачийна шеца со шуьга ваийтинарг. Сан Кхиош-кхобучо тIаьхье шу доцчу /кхечу/ къомана хуьлуьйтур ю‚ аш Цунна цхьана а хIуманца зен дийр дац. Баккъалла а, сан Кхиош-кхобург – массо а хIуманан лардархо ву!"

Тхан гIуллакх деъча‚ Оха кIелхьарбехира ХIуд а‚ цуьнца болу иман диллина хилларш а Тхайгарчу къинхетамца‚ Оха уьш кIелхьарбехира луьрачу Iазапах.

Вуьйш Iадаш бу – шайн Кхиош-кхобучун аяташна инкарло йира цара‚ Цуьнан элчанашна Iеса хилира‚ хIор къарлур воцчу‚ х1ор ницкъ бечу хьолан ден гIуллакхна тIаьхьахIиттира уьш.

/Делан а, маликийн а, массо а нехан а /неIалт хьаьрчира царах хIокху дуьненахь а‚ къематдийнахь а. Хьовсал! Баккъалла а, Iадаша керстаналла ма дина шайн Кхиош-кхобучунна. Хьовсал! Белла бовла и Iадаш‚ ХIудин къам!

Самудашка а церан ваша Салихь /вахийтира Оха/. Цо элира: "ХIай сан къам! Iибадат дейша /цхьана/ Далла-Аллах1ана‚ И воцург кхин дела ма вац шуна. Цо кхиийна шу лаьттах‚ цу чохь дāхийтина шу‚ Цуьнга гечдар деха‚ тIаккха Цуьнга тōба де. Баккъалла а, сан Кхиош-кхобург гергахь а ву‚ жоп луш а ву".

Цара элира: "ХIай Салихь! Хьо ма варий тхуна юккъехь хIокхул хьалха хьох /тхайна т1ехь эла хиларе оха/ догдохуш верг. Ахь тхо духатуху Оха Iибадат дарх тхан дайша Iибадат дечунна. Баккъалла‚ тхо чIогIачу шеконехь ма ду ахь тхо шега кхойкхучух".

Цо элира: "ХIай сан къам! Гой шуна‚ со сан Кхиош-кхобучуьнгара билгалонна тIехь хилча‚ Цо суна шегара къинхетам а белча‚ хьан гIо дийр дара суна Далла дуьхьал‚ со Цунна Iеса хилча? Аш суна сов ца боккху эшама бен.

ХIай сан къам! ХIара Делан эмкал ю шуна делил хилла‚ йиталаш и Делан лаьттахь яжа. Вониг ма делаш цунна - тIаккха кеста хир долчу Iазапо схьалоцур ду шу".

Цара цунна (Дала яийтинчу эмкална) урс хьаькхира. Цо (Салихьа) элира: "Зовкх хьега шайн цIеношкахь кхаа дийнахь. И харц йоцу ваIда ю!"

Тхан гIуллакх деъча, Оха кIелхьарваьккхира Салихь а‚ цуьнца иман диллина хилларш а Тхайгара къинхетамца а, цу дийнан сийсазаллах а. Баккъалла а, хьан Кхиош-кхобург нуьцкъала верг а‚ веза верг а ма ву.

Зулам динарш мохьо схьалецира – шайн цIеношкахь /белла/ бертал бегна Iуьйранга бевлира уьш.

Шаьш царна чохь ца лаьттинарш санна. Хьовсал! Баккъалла а, самудаша керстаналла дина шайн Кхиош-кхобучунна. Хьовсал! Белла бовла и самудаш!

Тхан элчанаш (маликаш) баьхкира ИбрахIиме кхаъ боккхуш‚ цара элира: "Салам!". Цо элира: "Салам!"‚ хье ца велира и кхаьрзинчу эсица /хьешашна/ тIе ван.

Цунна гича церан куьйгаш цунна (эсанна) тIе ца кхочуш‚ цо царна инкарлойира‚ и царах кхеравелира. Цара элира: "Ма кхера! Баккъалла а, тхо дахкийтина ЛутIин къомана тIе" /уьш хIаллакбан/.

Цуьнан (ИбрахIиман) зуда (Сарат) яра ирахIоьттина лаьтташ‚ и елаелира. Оха цунна (Саратана) кхаъ баьккхира Исхьакъаца‚ Исхьакъал тIехьахь −ЯIкъубаца.

Цо (Сāрата) элира: "Декъаза ма яла со! Бер до ткъа ас‚ со-х къена зуда ма юй‚ хIара сан майра а къена стаг ма вуй? Ма тамаше хIума ду хIара!"

Цара (маликаша) элира: "Ахь тамаша бо Делан гIуллакхах? Делан къинхетам а‚ Цуьнан беркат а хуьлда шуна тIехь‚ хIай цIийнан охIла! Баккъалла а, Иза хастаме верг а‚ сийлахь верг а ма ву".

ИбрахIимах кхеравалар дIадаьлча‚ цуьнга кхаъ а беъча‚ Тхоьца (Тхан маликашца) къийса волавелира и ЛутIин къам бахьанехь (царна Iазап тIаьхьататтахьара бохуш, иман дилла мегара цара).

Баккъалла а, ИбрахIим собаре а‚ "ахI" дукха баьхнарг а‚ дIавирзинарга ма ву".

ИбрахIим! Дита и‚ Хьан Кхиош-кхобучун омра деана‚ духатохалур доцу Iазап царна догIуш ду.

Тхан элчанаш ЛутIина тIебаьхкича‚ царна сингаттаме хилира иза‚ уьш бахьанехь дог гатделира цуьнан (шен къомо царна зен дан кхоьруш)‚ цо элира: "ХIара хала де ду!"

Цунна тIедеара цуьнан къам (цуьнан къоман нах)‚ сихха цунна тIебирзира уьш /хьешашца ирчаниг леладайта шайга, бохуш/‚ хьалха а хилира уьш къинош деш. Цо (ЛутIас) элира: "ХIай сан къам! Кхузахь сан мехкарий бу‚ уьш мелхо а цIена бу шуна /маре бига/. Делах кхерийша‚ сийсаза ма вейша со сан хьешашкахь! Шух цхьа а нийса стаг вац?!"

Цара элира: "Хьуна хууш ма дара‚ хьан мехкаршкахь тхан гIуллакх дац‚ хьуна ма хаьа‚ тхуна хIун деза".

Цо элира: "Шуьца /къовса/ ницкъ балхьара-кх суна‚ чIогIа гIортор елахьара тIетовжа".

Цара (маликаша) элира: "ХIай ЛутI! Тхо хьан Кхиош-кхобучун элчанаш ду‚ цкъа а хьуна тIекхочур бац уьш. Хьан доьзалца буьйсанан дакъошкахь новкъа вāла‚ юха ма воьрзийла шух цхьа а, хьан зуда а бен. Баккъалла а, цунах кхетар ду царах кхеттарг. Царна тоьхна хан – Iуьйре ю. Гергахь яц ткъа Iуьйре?"

Тхан гIуллакх деъча‚ Оха цуьнан (ЛутIин юьртан) лакхех лахе йира‚ Оха царна тIе бекъачу поппарх тIулгаш делхийтира,

Билгалдаьхна хилла долу хьан Кхиош-кхобучун гергахь. /Массо а/ зуламхойх генахь дац и(иштта таIзар хила). (Хьан къомана генахь ма яц и церан Дала йохийна ярташ, хIай Мухьаммад).

Мадъянашка а церан ваша ШуIайб /вахийтира Оха/. Цо элира: "ХIай сан къам! цхьана Далла – Аллах1ана Iибадат де‚ И воцург кхин дела вац шуна. Юстар а‚ озар а эша ма е. Суна гуш ду шу диканехь‚ со кхоьру шуна го бийр болчу дийнанIазапах.

ХIай сан къам! Кхочушъе юстар а‚ озар а нийсонца‚ ма эшае нахана шайн хIуманаш‚ ма лелалаш лаьттахула, боьханиг даржадеш.

Делан бухадуьсуршдика ду шуна шу муъма/нах/ хиллехь‚ со ма вац шуна тIехь лардархо".

Цара элира: "ХIай ШуIайб! Хьан дино омра до хьоьга тхан дайша шена Iибадат дийриг тхоьга дита, олий‚ я тхан бахамехь тхайна луург дар /дита олий/? Баккъалла а, хьо собаре а‚ нийсачу кхетамехь а ма вуй".

Цо элира: "ХIай сан къам! Гой шуна‚ со хиллехь сан Кхиош-кхобучуьнгара билгалонна тIехь‚ Цо Шегара хаза рицкъ делла суна. Суна ца лаьа шуна хилпало ян ас шуна дихкинчуьнгахь. Со деккъа диканиг лууш ву сайна ма - моггу. Сан кхиам Делаца бен бац. Цунна тIетевжина со. Цунна тIевоьрзу со.

ХIай сан къам! Соьца эгIаро даллане а тIе ма даладойла шуна Нухьан къомана а‚ я ХIудан къомана а, я Салихьан къомана а хилларг. ЛутIин къам а шуна дукха генахь а ма дац.

Шайн Кхиош-кхобучуьнга гечдар деха‚ тIаккха тōба де Цуьнга. Баккъалла а, сан Кхиош-кхобург къинхетаме верг а‚ Шена /Шен халкъ/ дезаш верг а ма ву".

Цараэлира: "ХIай ШуIайб! Ахь дуьйцучух дуккхачух тхо кхеташ ма дац‚ тхо хьо тхайлахь ледара гуш ма ду‚ и хьан гергарнаш бацахьара, Оха тIулгаш диттина хир ма дара хьуна‚ хьо тхуна веза верг а ма вац".

Цо элира: "ХIай сан къам! Ткъа сан гергарнаш беза бу шуна Делал? Аш Иза-м шайн букъа тIехьахь ма витий?! Баккъалла а, сан Кхиош-кхобург аш дийриг /Шен 1илмаца/ чулоцуш ма ву.

ХIай сан къам! Шайна могург де аш‚ аса а дийр ду. ТIаьхьа хуур ду шуна‚ муьлхачуьнга догIур ду и сийсазвеш долу Iазап‚ мила ву харцлуьйриг! Хьежа! Со а шуьца цхьана хьоьжур ву".

Тхан гIуллакх деъча‚ Оха кIелхьарваьккхира ШуIайб а‚ цуьнца иман диллинарш а Тхайгара къинхетамца. Зулам динарш мохьо схьалецира‚ шайн цIеношкахь бертал кхетта Iуьйренга бевлира уьш.

Цигахь ца баьхнарш санна /бисира уьш/. Хьовсал! Белла бовла и мадъянаш‚ Самудаш белла бовларе терра.

Муса вахийтира Оха Тхан аяташца а‚ билгалчу делилаца а

ФирIавне а‚ цуьнан элашка а – ФирIавнан гIуллакхна тIаьхьахIуьттуш бара уьш. ФирIавнан гIуллакх нийса ма дацара!

Шен къомана хьалхавер ву и къематдийнахь‚ цо буьгур бу уьш цIерга. Ма вон чугIойла ю уьш /шена/ чулохкург!

ХIокху чохь (дуьненахь) а неIалт хьаьрчира царах‚ къематдийнахь а. Ма вон совгIат ду-кх и ша лечунна!

Уьш – яртийн хабарех ду‚ Оха дуьйцу уьш хьоьга. Царахлаьтташ ерг ю‚ /ялта санна/ хьаькхнарг а ю.

Оха зулам ца дина царна‚ хIетте а, шаьш шайна зулам дина цара. Шайн Дела а витина, шайга кхойкхуш болчу делаша хIумма а кIелхьар ца даьккхира царах хьан Кхиош-кхобучун гIуллакх деъначул тIаьхьа. Цара тIетуьйхира царна хIаллакхилар.

Иштта ду хьан Кхиош-кхобучун /зуламхой Iазапаца/ схьалацар‚ Ша зуламе йолу ярташ /Iазапаца/ схьалоцуш. Баккъалла а, Цуьнан схьалацар– чIогIа лазош ду-кх.

Баккъалла а, цу чохь делил ма ду ша эхартан Iазапах кхийринчунна‚ и де ду шена тIе нах гулбийр долу‚ и де ду ша гур долу.

Оха тIаьхьатоттур ма дац и ягарйинчу ханна бен.

И де деъча, сино къамел дийр дац Цуьнан пурбанца бен. Царах декъазниг а хир ву‚ ирсениг а хир ву.

Дакъазабевлларш – уьш цIергахь хир бу‚ царна цигахь тийжамаш а‚ угIарш а ду.

Гуттар лаьттар болуш бу уьш цу чохь, стигланаш а, латта а мел ду‚ хьан Кхиош-кхобучунна ма луъу. Баккъалла а, хьан Кхиош-кхобург гуттар деш ма ву Шена луург.

Амма ирсе хилларш – бешахьхир бу‚ цу чохь гуттар лаьттар болуш бу уьш, стигланаш а‚ латта а мел ду‚ хьан Кхиош-кхобучунна ма луъу‚ ша хадалур доцу совгIат хилла.

Хьо шеконехь ма хилалахь хIокхара Iибадат дечух. Цара Iибадат деш ма дац хьуна хьалха шайн дайша ма-дарра бен. Баккъалла а, Оха царна кхачор ма ду шайн /Iазапан/ дāкъа, ца эшадеш.

Мусага жайна делира Оха‚ цу чохь а цхьаьнацадарш хилира церан. Хьан Кхиош-кхобучуьнгара дош хьалха ца даьллехьара, царна юккъехь кхиэл йина хир яра. Баккъалла а, уьш оцунах шеконан шекона чохь ма бу.

Баккъалла а, хIоранна хьан Кхиош-кхобучо банне а бекхам бийр бу шайн Iамалашца. Баккъалла а, Иза цара дийриг дика хууш верг ву.

Нисло‚ хьайга омра ма ди‚ хьо а, хьоьца цхьана ша тōба динарг а‚ /Делан дозанех/ тIех ма довла. Баккъалла а, Иза аш дийриг гуш ма ву.

Зулам диначарна тIе ма тийжа – цIаро схьалоцур ду шу‚ Дела воцург доладийраш бац шуна‚ тIаккха шуна гIо дийр дац.

Ламаз хIоттаде дийнан шинна юьхьехь а‚ буьйсанах а дийнан герга долчу сахьташкахь. Баккъалла а, дикчу Iамалша дIайоху вон Iамалш. Иза – дагадаийтар ду дагадогIучарна.

Собар де‚ баккъалла а, Дала эша ца йо дика Iамалш ечеран ял.

Ма ца хилира шул хьалха хиллачу тIаьхьенах бухадуьсучундай‚ шаьш /нах/ духатухуш лаьттахь дечу боьхачух, Оха шаьш царах кIелхьарбаьхначарах цхьа кIеззиг берш бен. Зулам динарш тIаьхьабезира шайна делла хиллачу /хазчу/ хьолана‚ уьш хилира къинош деш берш.

Хьан Кхиош-кхобург ца хилира зуламца ярташ хIаллакьеш, церан бахархой дика Iамалш еш а болуш.

Хьан Кхиош-кхобучунна лиънехьара‚ нах цхьана умматах хилийтина хир бара Цо. Уьш дIа ца тила тайп-тайпана хуьлучух

Хьан Кхиош-кхобучо шех къинхетам бийнарг бен. Оцуьнан (къинхетаман)дуьхьа Цо уьш кхоьллина. Кхочушхили хьан Кхиош-кхобучун дош: "Юззане а юзур ю Ас жоьжахати /шайт1анна т1аьхьах1иттинчу/ жинех а‚ нахах- массарех а"‚−аьлла долу.

Дерриг а дуьйцу Оха хьоьга элчанийн хабарех хьан дог шеца Оха чIагIдеш дерг. Цу чохь деана хьоьга бакъдерг а‚ хьехам а‚ муъманахана дагадаийтар а.

Ахь āла цатешачаьрга: "Шайн 1амал е шайн новкъахь, Оха а йийр ю /тхан 1амал тхан новкъахь/.

Хьовса‚ тхо а хьовсур ду!

Делан ю стигланийн а‚ лаьттан а къайле. Цуьнга дIадоьрзу массо а гIуллакх‚ Цунна Iибадат де‚ Цунна тIетовжа. Хьан Кхиош-кхобург тергал ца деш вац аш дийриг.