10 - Jonah - Yūnus .

Алиф-ла-м-ра. Хьикматедолчу жайнан аяташ ду хIорш.

Тамаше хилла-те нахана, Оха царах цхьана стаге Тхешан ваьхьа доссор нахана кхерам таса а‚ ийман диллиначарна кхаъ баккха а, царна шайн Кхиош-кхобучунна гергахь шаьш хьалха йина хиллачу дика Iамалийн дуьхьа доккха диканиг ду‚ алий? Керстанаша ма элира: "Баккъалла а, хIара билггала бозбуунча ма ву".

Баккъалла а, шу Кхиош-Кхобург Дела ву‚ Ша стигланаш а‚ латта а кхоьллина волу ялх дийнахь‚ тIаккха дIанисвелира И Iарша тIехь. Урхалла до Цо (гIуллакхашна т1ехь). Цо пурба деллачул тIаьхьа а бен цхьа а гIодаккхархо ма вац. И ву шун Дела‚ шун Кхиош-Кхобург‚ Цунна Iибадат де. Аш ойла ца йо?

Цуьнга ду шун массеран дIадерзар Делан бакъ йолчу ваIдаца. Баккъалла а, Цо кхоллар доладо‚ тIаккха и карладоккху ийман диллинчарна а‚ дика Iамалш йиначарна а нийсонца бекхам бархьама. Керстанаш-м – царна кхехкаш долу хих малар а ду‚ лазош долу Iазап а ду шаьш /дин/ керстадеш хиларна.

И ву Ша малх бина серло хилла‚ бутт а бина нур хилла‚ цуьнан (беттан) барам а хIоттийна – манзалаш‚ шуна шерийн терахь а‚ хьесап а хаийтархьама. Бакъонца а бен ца кхоьллина Дала и. Къастадо Цо аяташ /ойла ян/ хуучу къомана.

Баккъалла а, буьйса а‚ де а хийцадаларехь‚ Дала стигланашкахь а‚ лаьттахь а мел кхоьллинчохь /и Дела цхьаъ хилар, И нуьцкъалла хилар гойтуш долу/ делилаш ма ду /Делах/ кхоьручу къомана.

Баккъалла а, Тхуна дуьхьалкхетаре дог ца дохуш берш а‚ шаьш гергарчу дахарна (дуьненна) реза хилла берш а‚ цуьнца са-паргIат бевлла берш а‚ Тхан аяташна гIопалхилларш а‚–

Уьш бу шайн чугIойла /жоьжахатин/ цIе ерш шаьш карадеш хиллачуьнца.

Баккъалла а, ийман диллинарш а‚ дика Iамалш йинарш а – шайн Кхиош- Кхобучо (Дала) нисбийр бу уьш шайн /ц1ена/ ийман хилар бахьанехь /ялсаманин новкъа/ - церан бухахула хиш оьхуш, шаьш На1им олучу ялсаманин бошмашкахь болуш.

Церан доIа цу чохь (ялсаманехь): "Везан Дела‚ вонах цIена ву Хьо" хир ду‚ церан маршалла цигахь "Салам" хир ду. Церан тIаьхьара доIа хир ду: "Хастам бу Далла – Iаламийн Дена".

Дала нахана вониг сихдинехьара диканецеран сихбаларца – шайн Iожалла царна тIекхаьчна хир яра. Оха буьту Тхуна дуьхьалкхетаре дог ца дохуш берш, шайн тиллар чохь б1аьрзе дIай-схьай уьдуш.

Адамо, шех цхьа бāла хьакхабелча, Тхоьга кхойкху шен агIонна тIехь 1уьллуш‚ я охьахиъна, я хьалагIаьттина. Оха ша оцу бāлех хьалхадаьккхича – дIадолало /шен хьалахалерачу новкъа –Далла 1есалла ян/, шех хьакхабеллачу бāлане Тхоьга ца кхайкхича санна. Иштта хаздина /Делан/ дозанех бовлучарнашаьш деш хилларг.

/ Мел дукха/тIаьхьенаш хIаллакйина Оха шул хьалха цара зуламаш дича‚ шайн элчанаш баьхкира царна тIе билгалонашца‚ – уьш ца хилира ийман дуьллуш. Иштта бекхам бо Оха къинош дечу къомана.

ТIаккха шу хилийтира Оха царал тIаьхьа лаьттахь тIаьхье, Тхо хьажархьама, аш муха 1амал йо.

Тхан билгала аяташ шайна тIехь дешча‚ Тхуна дуьхьалкхетаре дог ца дохучара элира: "ХIара доцург кхин дешарло‚ я и хийца". Ахь āла: "Сан и хуьйцийла дац сайггара‚ со деккъа сайга дуссуш долчу ваьхьина тIаьхьавозуш ву. Со кхоьру сан Кхиош-Кхобучунна Iеса хила сийлахь-доккхачу /къемат/дийнан Iазапах".

Āла: "Далла лиънехьара‚ ас шуна доьшур ма дацара и‚ Цо (Дала) шуна Iамора ма дацара и‚ ас шуна юккъехь цул хьалха а цхьа оьмар ма ехьна. Аш ойла ца йо?”

Мила ву-те зуламе ша Далла тIе харцдерг кхуллучул‚ я Цуьнан аяташ харцдечул? Баккъалла а, къинош деш берш баккхийбийр ма бац.

Цара Iибадат до, Дела а вуьтий, шайна зен а‚ шайна пайда а цабечунна. Цара олу: "ХIорш бу тхан гIодаккхархой Далла гергахь". Ахь āла: "Аш дуьйцу Деле Цунна Шена стигланашкахь а‚ лаьттахь а цахуург?" Вонах цIена ву Иза‚ лакхавели И цара Шеца накъост лацарх.

Ма ца хилла нах цхьа уммат бен, – тIаьхьа бекъабелира уьш. Хьан Кхиош-Кхобучуьнгара дошхьалха ца даьллехьара, царна юкъахь кхиэл йина хир яра Цо, цара шеца хилпалоечохь.

Цара олу: "Шен Кхиош-Кхобучуьнгара делилдоьссинехьра цуьнга". Ахь āла: "Хьуламехь дерг Делан ду‚ шу хьовсуш Iе‚ баккъалла а, со а шуьца цхьаьна хьовсучарах ву".

Оха нахекъинхетамах чам баккхийтича, уьш зено схьалаьцначул тIаьхьа, − церан мекарло хуьлу Тхан аяташкахь. Ахь āла: "Дела мелхо а сиха ву /мекарлона дуьхьал/ мекарло ярца". Баккъалла а, Тхан элчанашадIаязъеш ю аш еш йолу мекарло.

И ву шу дIасалелош аренгахь а‚ хIорда тIехь а. Шу кемана т1ехь долуш, И дIадоьду цаьрца хазчу махца‚ уьш баккхийбина цунах. ЧIогIа мох богIу цуннатIе‚ царна йогIу массо а меттигера тулгIе‚ царна моттало цо шаьш юкъахьарчадо. Деле кхойкху цара, Цуьнан дин цIандеш берш а хуьлий: "Ахь тхо хIокхунах к1елхьардахахь‚ тхо баркалла олучарах хир ма ду"‚− бохуш.

Цо уьш к1елхьарбаьхначул тIаьхьа цара лаьттахь боьханиг леладо цхьа а бакъо йоцуш. ХIай нах! Шун боьханиг шуна шайна ду шуна. Дуьненан дахаран /кIеззиг/ хIума ду иза. ТIаккха шун дIадерзар Тхоьга ду – Оха дуьйцур ду шуьга аш деш хилларг.

Дуьненан дахаран масал Оха стиглара даийтинчу хих тера ду: цунах ийра наха а‚ бежанаша а юучех лаьттан орамат. Лаьтто цуьнан заза эцча (и орамат хаза кхиъча)‚ хаздича‚ цуьнан дайшна шаьш цунна тIехь ницкъ кхочуш ду (пайда эца)‚ аьлла хааделча, буса я дийнахь Тхан болхкхочу цунна тIе – Оха хилийти цунах /хьаькхна охьадиллина/ ялта – селхана цахилларг санна – иштта къастадо Оха аяташ ойла еш долчу къомана.

Дала кхойкху машаран цIачу‚ нисво Шена луург нийсачу новкъа.

Дика хиллачарна дика ду – /ялсамани/‚ кхин совдерг хир ду /къематдийнахь–Делан юьхь гар/‚ церан яххьех чан летар яц‚ сийсазалла а /летар яц/. Уьш – ялсаманин дай бу‚ цу чохь шаьш гуттар а хир болуш.

Вониг диначарна бекхам и санна вониг ду‚ сийсазалла летар ю царах. Ма вац царна Делера и духатухур верг. Шайн яххьаш буьйсанан бодане кийсигашца хьулйиначарах тера бу уьш. Уьш цIеран дай бу‚ цу чохь гуттар а хир болуш.

Оцу /къемат/дийнахь Оха уьш берриге а гулбийр бу‚ /Делаца/ накъост лаьцна хиллачаьрга эр ду: "ДIалаца шайн меттиг аша а‚ шун накъосташа а". Церан юкъаметтиг хадийра Оха. Церан накъосташаэлира: "Шу ца хилла тхуна Iибадат деш‚

Дала кхачойира теш хилла тхуна а‚ шуна а юккъехь: баккъалла а, тхо хилла аш тхуна Iибадат дарх гIопал".

Цигахь бāла кхечира массо а синан ша хьалха динчуьнца. Уьш дIаберзийра Деле‚ шайн хьакъ-бакъ верас хилла волчу‚ царах дIатилира цара /харц/ кхуллуш хилларг.

Ахь āлал: "Мила ву шуна рицкъ луш верг стиглара а‚ лаьттара а? Я мила ву дōладеш лерсих (хазарх) а‚ бIаьрсих а‚ мила ву дийна верг веллачух схьавоккхуш‚ велларг дийначух схьавоккхуш‚ мила ву дIахьош гIуллакхаш?" Цара эр ду хьуна: "Дела ву-кх". ТIаккха ахь āла: "Шу ца кхоьру /Цунах/?"

И ву Дела – шун хьакъ-бакъ волу Эла. ХIун ду ткъа бакъдолчул тIаьхьа тилар бен? ТIаккха а ма дIадерзош ду шу!

Иштта бакъхилира хьан Кхиош-Кхобучун дош фасикъ нахана тIехь, уьш тешар болуш бац аьлла долу.

Ахь āла: "Шун накъостех вуй ша кхоллар юьхьанца д1адолош верг‚ тIаккха и карладоккхуш верг?" Āла: "Дала д1адоладо кхоллар‚ тIаккха и карладоккху. Ма талхош ду-кх шу (бакъдолчух)!"

Āлал: "Шун накъостех вуй ша бакъдолчунна тIе нисбеш верг?" Āла: "Дала нисбо бакъдолчунна тIе". Ткъа ша бакъдолчунна тIе /нах/ нисбеш верг хьакъ вац шена тIаьхьахIотта‚ я ша нис ца беш верг ву, ша /цхьаммо/ нисвахь бен? Ткъа шуна хIун хилла? Аш муха хьукма до?!

Царах дукхахберш моттадаларна а бен тIаьхьахIуьттуш ма бац. Баккъалла а, моттадаларо бакъдолчух хIумма а кIелхьар ца доккху (баккъалла а, мотталуш дерг бакъдолчунна дуьхьал хIумма пайдане ма дац). Баккъалла а, Дела хууш ву цара деш дерг.

ХIара Къуръан ца хилла кхолладала /тарлуш/ Дела воцчуьнгара‚ делахь а, нийса догIуш ду и шел хьалха хиллачуьнца‚ шен чохь шеко йоццуш Iаламийн Дегара жайна (Мухьаммадан умматана т1едихкина декхарш) билгалдаккхар а ду и.

Я цара олу: "Цо/ша/ кхоьллина и /Къуръан/"? Аш даийтал цунах тера цхьа сурат‚ кхайкха Дела воцчуьнга шайга кхайкхалучуьнга /кхечу г1оьнчашка/‚ шаьш бакълуьйш хиллехь.

Х1аъ, харцдира цара (Маккан керстанаша) и (Къуръан) шаьш и дика довза а кхиале‚ шен таъвил ахIинцале шайга ца кхаьчна долу. Иштта харцдира царал хьалха хиллачара а. Хьажал‚ муха хилла зуламхойн тIаьхье!

Царах цунах тешаш берш а бу‚ царах цунах ца тешаш берш а бу. Хьан Кхиош-Кхобург дика бевзаш ву хьуна /х1ума/ талхош берш.

Хьо цара харцвахь‚ ахь āла: "Суна сайн Iамал ю‚ шуна шайн Iамал ю. Шу цIена ду ас дечух‚ со цIена ву аш дечух".

Царах хьоьга ладугIуш берш а бу. Ахь хозуьйтур дара къорачарна, цу тIе а уьш хьекъале а ца хилча?

Царах хьоьга хьоьжуш верг а ву. Ахь нисбийр бара бIаьрсадоцурш, цу тIе а уьш са гуш а ца хилча?

Баккъалла а, Дала зулам ца до нахана цхьана а хIуманца‚ делахь а, наха шаьш до шайна зуламаш.

Цхьана /къемат/ дийнахь Цо уьш гулбийр бу‚ шаьш /дуьненахь/ дийнан цхьана сохьтехь а бен ца 1ийнарш санна‚ вовшашна бевзар бу уьш – тIаккха ийшира шаьш Далла дуьхьалкхетар харцдинарш. Ца хилира уьш нисбелла.

Я Оха гойтур ма ду хьуна Тхаьш царна ваIда ечух цхьадерг (Iазап)‚ я Оха волуьйтур ма ву хьо /царна Iазап дале/. Тхоьга дуцеран дIадерзар – цул т1аьхьа Дела теш ма ву цара деш долчунна.

ХIор умматан элча ву. Шайн элча веъча, кхиэл йийр ю царна юккъехь нийсонца‚ царна зулам дийр дац.

Цара олу: "Маца кхочушхир ю и ваIда, шу бакълуьйш хиллехь?"

Ахь āла: "Ас дола ца до сайна зенна а‚ пайденна а (сан карахь дац сайна зе дар а, пайда бар а), Далла ма луъу бен. ХIор умматна тоьхна хан ю‚ и шайн хан тIекхаьчча – цхьа сахьт тIаьхьабуьсур а бац уьш‚ / цхьа сахьт/ хьалхабевр а бац".

Āла: "Дийцал аш суна: Цуьнан Iазап шайга буса я дийнахь деъча‚ оцунах хIун сихдан луур дара къинош деш болчарна?

ТIаккха иза хIоьттича, тешар дара шу цунах? ХIинций? Шу ма дарий и сихдала лууш /хьалха/."

ТIаккха эр ду зулам диначаьрга: "Iовша шайна гуттаренан Iазап. Бекхам хир буй шуна ткъа аш карадеш хиллачуьнца а бен?"

Хьоьга доьху цара (цунах лаьцна) хаийтар: "Бакъ дуй и?" Ахь āла: "ХIаъ‚ сан Кхиош-кхобучуьнца (дуй боу ас), бакъ ду-кх и! Шуьга дайдалур дац иза".

ХIор зулам динчу синна (адамна) лаьттахь мел дерг шен хилча а – и дIалур дарацо‚ хьулдийр цара дара дохкодовлар, шайна Iазап гича. Царна юккъехь нийсонца кхиэл йина. Царна зулам дийр дац.

Шуна хаийла баккъалла а, стигланашкахь а‚ лаьттахь а мел дерг Делан дуйла! Шуна хаийла Делан ваIда хьакъ-бакъ юйла! Делахь а, царах дукхахболчарна ца хаьа-кх.

Цо дендолуьйту‚ Цо долуьйту‚ Цунна тIе шу дIадерзор долуш ду.

ХIай нах! Шуьга беана шун Кхиош-Кхобучуьнгара хьехам а‚ дегнашкахь долчунна дарба а – муъмин нахана нийса некъ а‚ къинхетам а.

Āла: "Делан коьмаьршаллица‚ Цуьнан къинхетамца – Цуьнца баккхийбер уьш – иза мелхо а дика ду царна шаьш гулдечул".

Ахь āла: "Хьовсал шу‚ хIун доссийна Дала шуна (Шен) рицкъанах! Аш цунах хьарам дерг а‚ хьанал дерг а дира". Āла: "Дала пурба делира шуна‚ я шу Далла тIехь харцдерг кхуллуш ду?"

ХIун ду техьа Далла тIехь харцдерг кхуллучарна моьттург къематдийнахь? Баккъалла а, Дела къинхетам болуш ву нахана тIехь‚ делахь а, царах дукхахболчара баркалла ца олу.

Хьо (пайхамар) хир вац цхьана а гIуллакхехь а‚ ахь доьшур дац цунахцхьа а дешара‚ аш йийр яц цхьа а Iамал а Тхо шайна тIехь тешаш долуш бен‚ шу цу чохь а дуьсуш. Хьан Кхиош-Кхобучух къайладер дац мискъалзаррат(х1ума) лаьттахь а‚ стиглахь а‚ цул жиманиг‚ доккханиг – билгалчу жайнахьдолуш бен.

Тидаме эца! Баккъалла а, Делан доттагIий–кхерам а хир ма бац царна /эхартахь Делан 1азапах/‚ уьш сингаттаме а хир ма бац /шайх д1атиллачу дуьненан хьолах/.

Уьш бу ийман диллинарш‚ /Делах/ кхоьруш хилларш (Цо бохург деш, ма де бохург ца деш) –

Царна кхаъ бу дуьненан дахарехь а‚ эхартахь а. Делан дешнашна хийцадалар дац. Иза – сийлахь-боккха толам бу.

Церан /керстаналлин/ дашо сингаттаме ма войла хьо, – баккъалла а, ерриге сийлахьалла Делан ю. И хезаш верг а ву‚ хууш верг а ву.

Тидаме эца! Баккъалла а, Делан бу стигланашкахь а‚ лаьттахь а берш. Стенна тIаьхьахIуьттуш бу Дела воцчу /кхечу/ накъосташка кхойкхуш берш? Уьш тIаьхьахIуьттуш ма бац деккъа моттадаларна бен‚ уьш ма бац харцлуьйш а бен.

И ву шуна буьйса йинарг, цу чохь шуьга сада1ийта‚ де а /динарг/, цу чохь /шуна хIуманаш/ ган. Баккъалла а, цу чохь делилаш ду хезаш долчу къомана.

Цара элира: "Дала доьзалхо лаьцна (вина)". Вочух цIена ву Иза! И хьал долуш верг ву. Цуьнан ду стигланашкахь а‚ лаьттахь мел дерг. Цуьнца (цу хьокъехь) цхьа а делил дац шун! Далла тIехь шайна цахуург дуьйцу аш?

Ахь āла /хIай Мухьаммад/: "Баккъалла а, Далла тIехь харцдерг кхуллуш берш баккхийбийр бац".

Дуьненан (цхьа к1еззиг) марзо ю /цара пайда оьцуш ерг/‚ тIаккха церан дIадерзар Тхуна тIе ду‚ тIаккха Оха Iовшуьйтур ду цаьрга чIогIа Iазап уьш ца тешаш хиларна.

Дийца царна Нухьан хабар‚ цо шен къоме ма элира: "ХIай сан къам! Нагахь санна шуна хала хиллехь сан /шуьца/ Iар а‚ ас Делан аяташ хьехадар а – со Далла тIетевжина. Вовшахтоха шайн гIуллакх а, шайн накъостий а‚ цул тIаьхьа шун гIуллакх шуна ма хуьлийла сингаттаме. ТIаккха суна шайн кхиэл е‚ хан т1аьхьа ма татталаш (и ца еш).

Шу дIадерзахь /сох/ – ас шуьга цхьа а мах ца бехна‚ сан мах Делехь бен бац. Суна омра дина бусалбанехцхьаъ хила"‚− аьлла.

Цара и харцвира‚ тIаккха Оха иза а‚ цуьнца берш а кIелхьарбехира кеманна чохь‚ Оха хилийтира царах тIаьхье‚ Тхешан аяташ харцдинарш хина бухабахийтира Оха. Хьажал‚ муха хилла шайна /элчанаша/ кхерам тосучеран тIаьхье!

ТIаккха цул тIаьхьа Оха бахийтира элчанаш шайн къаьмнашка‚ уьш баьхкира царна тIе билгалонашца – уьш (элчанаш шайна т1ебаьхкинарш) ца хилира (х1инца а) тешар болуш шаьш хьалха харцдинчух. Иштта мухIар тоьхна Оха /Делан/ дозанех бевлачеран дегнашна.

ТIаккха царал тIаьхьа Муса а‚ ХIарун а вахийтира Оха ФирIавнна а‚ цуьнан элашна а тIе Тхешан аяташца – цара куралла йира‚ уьш хилира къинош деш долу къам.

Тхоьгара бакъдерг шайга деъча‚ цара элира: "Баккъалла а, хIара билггала бозбуунчалла ма ду".

Мусас элира: "Бакъдолчунна, и шайга деъча, /иштта/ олу аш? Бозбуунчалла ду хIара? Бозбуунчаш баккхийбийр ма бац".

Цара элира: "Хьо веана тхуна тхешан дай шена тIехь тхуна карийначух тхо дIадерзо /деккъа/ шу- шиннахилийтархьама лаьттахь сийлалла? Тхо шушиннах а тешаш ма дац".

ФирIавна элира: "Суна тIе валаве хIора говза мел волу бозбуунча".

Бозбуунчаш баьхкича, Мусас цаьрга элира: "Кхосса шаьш кхуссуш ерг".

Цара кхоьссича‚ Мусас элира: "Аш шайца деана дерг бозбуунчалла ду. Баккъалла а, Дала дойур ду иза. Баккъалла а, Дала ца тойо /х1ума/ талхош болчеран Iамал.

Бакъдерг бакъхуьлуьйту Дала Шен дешнашца‚ къинош дечарна и мел ца дезахь а".

Мусах ца тийшира цуьнан къомах цхьа зуьрриетбен, ФирIавна а‚ цуьнан элаша а шаьш питане лацархкхерарна. Баккъалла а, ФирIавн лакхаваьлла лаьттахь /зуламаш деш/. Баккъалла а, и /Делан ниIматах/ кхоам цабечарах ву.

Мусас элира: "ХIай сан къам‚ шу хиллехь Делах тешна – Цунна тIетовжа‚ шаьш (Цунна) муьтIахь дерш делахь".

ТIаккха цара элира: "Далла тIетевжина тхо. Веза волу Тхо Кхиош-Кхобург‚ тхо ма хилийталахь зуламе къомана питана.

КIелхьардахалахь тхо Хьайн къинхетамца керста къомах".

Мусага а‚ цуьнан веше (ХIаруне) а Оха хаийтира ваьхьицаашшиммо а шаьшшиннан къомана Мисрахь х1усамаш а лаца, шайн х1усамех къилба а хилийта‚ ламаз а хIоттаде‚ кхаъ а баккха муъмин нахе‚ аьлла.

Мусас элира: "Веза волу тхо Кхиош-Кхобург‚ ФирIавнна а‚ цуьнан элашна а дуьненан дахарехь хазалла а‚ бахам а белла Ахь, тхан Кхиош-кхобург, уьш тилабалийтархьама Хьайн некъах. Веза волу тхо Кхиош-Кхобург‚ байа церан бахам а‚ къиза де церан дегнаш а - уьш тешар болуш бац шайна лазош долу Iазап ца гича".

Цо (Дала) элира: "ШушиннандоIина жоп делла‚ нийса хила шушиъ‚ тIаьхьа ма хIитталаш ца хууш болчеран новкъа".

Оха хIорда дехьа бехира Исраилан кIентий. Царна тIаьхьа бевлира ФирIавн а‚ цуьнан бIо а хьогIаций‚ мостагIаллиций. /ХIорда/ бухавахар шена т1екхиъча‚ цо (ФирIавна ша хьорда буха воьдуш) элира: "Со тийши кхин Дела цахиларх, Шех Исраилан кIентий тешнарг бен‚ со муьтIахь болчарах (бусалба нахах) ву-кх".

ХIинций? Хьалха-м Iесалла ма йира ахь‚ хьо ма хилира /нах Делан динах/ талхочарах.

Тахана Оха кIелхьарвоккхур ву хьо хьайн дегIацахьол тIаьхьа богIучарна делил хилийтархьама. Баккъалла а, нахах дукхаберш Тхан аятех гIопал ма бу.

Оха охьаховшийра Исраилан кIентий /бāха/ тоьлаш йолччу меттиге‚ цIенчух рицкъ а делира царна‚ /дин бахьанехь/ хилпало ца йуьйжира царна юкъа шайга Iилма кхаччалц. Баккъалла а, хьан Кхиош-Кхобучо кхиэл йийр ю царна юккъехь къематдийнахь уьш шеца хилпало еш хиллачохь.

Хьуо шеко йолуш хилахь Оха хьайга доссийначух‚ ахь хаттал хьайл хьалха жайна доьшуш болчаьрга. Хьоьга деана хьан Кхиош-Кхобучуьнгара бакъдерг‚ хьо хиланне а ма хилалахь шеко ечарах.

Хьо хиланне а ма хилалахь Делан аяташ харцдеш болчарах – тIаккха хьо хир ву эшначарах.

Баккъалла а, шайна тIехь хьан Кхиош-Кхобучун дошбакъ хилларш тешар бац

Шайга массо а делил деъча а‚ шайна лазош долу Iазап галлац.

/Оха хIаллакйинчу яртех/ цхьа а юрт хиллий шена /Iазап гиначул тIаьхьа/ ийман диллича – цу иймано шен пайда бина, деккъа Юнусан /юьртан/ къам бен? Оха д1аайдира царах дуьненан дахарехь сийсазаллин Iазап‚ бахам белира царна цхьана ханна.

Хьан Кхиош-Кхобучунна лиънехьара, ийман диллина хир дара массо а лаьттахь мел волчо. Ткъа хьоьга ийман диллийталур дарий нахе /царна ца луушехь/?

Ца хилла синна (адамна) ийман диллар Делан пурбанца а бен. Ойла ца еш болчарна рижс (та1зар) хуьлуьйту Цо.

Ахь āла /цу хьайга Дела цхьаъ хиларан делилаш гайта бохучу мушрикашка/: "Хьовсал! ХIун ду стигланашкахь а‚ лаьттахь а?/мел дукха Дела цхьаъ хиларан делилаш ду цигахь – малх, бутт...!/ Хьалхадоккхур ма дац /Iазапах/ аяташа а‚ кхерамаш туьйсучара атешаш доцу къам".

Уьш хьовсур буй шайл хьалха баханчеран деношка санна а бен? Ахь āла: "Хьовса‚ со а шуьца цхьана хьовсучарах ву".

ТIаккха Оха кIелхьарбохур бу Тхайн элчанаш а‚ ийман диллинарш а. Иштта хьакъхилла Тхуна: Оха кIелхьарбохур бу муъмин нах.

Ахь āла /хIай Мухьаммад/: "ХIай нах! Шу хиллехь шеконехь сан динах‚ ас Iибадат дийр дац Дела воцчу аш Iибадат дечарна‚ делахь а, ас Iибадат дийр ду Далла‚ шу а долуьйтуш волчу. Суна омра дина со муъмин нахах хила‚ аьлла.

Хьайн юьхь хIоттае динна тIе догцIена‚ хьо хиланне а ма хилалахь мушрикунех‚ аьлла.

Ахь ма кхайкхалахьДела воцчу хьайна пайда а‚ зен а ца дечуьнга‚ ахь и дахь – тIаккха, баккъалла, хьо хир ма ву зуламхойх"‚− аьлла.

Дала зенаца хьо схьалацахь – и д1айдендерг вац хьуна И ша воцург. Хьуна диканиг Цунна лаахь – Цуьнан къинхетам бухатухург вац хьуна. И кхачадо Цо Шен лех Шена луучунна. И гечдеш верг а ву а‚ къинхетаме верг а ву.

Ахь āла: "ХIай нах! Шуьга деана бакъдерг шун Кхиош-кхобучуьнгара: нисвелларг – шена нисвелла ву‚ тилавелларг – шена тилавелла ву. Со шуна тIехь векал а вац".

Хьайга ваьхьица хаийтинчунна тIаьхьахIотта хьо‚ собар де Дала хьукма даллац. И – хьукма /нийса/ дечарах диканиг ву.